Dział

Temat (rozumiany jako lekcja)

Wymagania

na

ocenę

dopuszczającą

Wymagania

na

ocenę dostateczną

Wymagania

na ocenę dobrą

Wymagania

na ocenę

bardzo dobrą

Wymagania

na ocenę celującą

SPOŁECZEŃSTWO

1. Socjologia jako nauka społeczna

1. Socjologia jako nauka społeczna.

Uczeń:

– wie, co to jest socjologia i czym się zajmuje;

Uczeń:

– wymienia i przedstawia metody i techniki badawcze;

Uczeń:

– charakteryzuje procesy socjologiczne;

Uczeń:

– analizuje wyniki badań statystycznych;

Uczeń:

– uzasadnia krytyczne podejście do badań statystycznych;

2. Życie zbiorowe i jego reguły

1. Człowiek jako istota społeczna.

Uczeń:

– definiuje znaczenie pojęcia istota społeczna, socjalizacja;

Uczeń:

– omawia potrzeby ludzkie i czynniki mające wpływ na życie społeczne;

Uczeń:

– dowodzi, że człowiek jest istotą społeczną;

Uczeń:

– uzasadnia, że czynniki biologiczne, geograficzne, demograficzne, ekonomiczne i kulturowe mają wpływ na życie społeczne;

Uczeń:

– uzasadnia, w jaki sposób potrzeby uznania i współzawodnictwa wpływają na życie społeczne;

2. Socjalizacja i role społeczne.

Uczeń:

– wyjaśnia pojęcie socjalizacji pierwotnej i wtórnej;

Uczeń:

– omawia czynniki mające wpływ na proces rozwoju człowieka;

Uczeń:

– charakteryzuje proces przechodzenia z jednej roli do drugiej;

Uczeń:

– przeprowadza analizę społeczeństwa jako układu ról społecznych;

Uczeń:

– interpretuje wybrane role społeczne;

3. Zbiorowość społeczna.

Uczeń:

– wymienia rodzaje więzi społecznych;

Uczeń:

– omawia etapy powstawania więzi społecznych;

Uczeń:

– charakteryzuje rolę mediów jako instrumentów pośredniczących w relacji ze światem;

Uczeń:

– uzasadnia, jakie zagrożenia niesie za sobą obecność nowoczesnych technologii w życiu codziennym;

Uczeń:

– analizuje szanse społeczności lokalnych na rozwój wspólnoty;

– uzasadnia, jakie fobie XXI wieku niosą za sobą nowoczesne technologie;

4. Normy społeczne.

Uczeń:

– wymienia rodzaje norm społecznych i przejawy kontroli społecznej;

– definiuje podstawowe pojęcia: normy społeczne, kontrola społeczna, anomia i stygmatyzacja społeczna;

Uczeń:

– omawia rodzaje norm społecznych;

– określa ich funkcje w życiu społecznym;

– opisuje przejawy kontroli społecznej;

Uczeń:

– wyjaśnia przyczyny przestępczości i dewiacji przy pomocy różnych teorii;

Uczeń:

– wyszukuje przykłady stygmatyzacji społecznej;

– podaje ich przyczyny i następstwa;

Uczeń:

– wskazuje okoliczności, które wywołują anomię i określa jej skutki dla społeczeństwa;

5. Ład społeczny.

Uczeń:

– definiuje pojęcie ład społeczny, konsensus, równowaga społeczna;

Uczeń:

– omawia czynniki kształtujące ład społeczny, prawo, moralność;

Uczeń:

– charakteryzuje elementy ładu społecznego: współpracę, umiejętność osiągania konsensusu, hierarchię wartości, równowagę społeczną, porządek społeczny;

Uczeń:

– ocenia, czy społeczeństwo polskie ma umiejętność osiągania konsensusu;

Uczeń:

– uzasadnia, którą teorię ładu społecznego uważa za słuszną;

6. Instytucje społeczne.

Uczeń:

– wyjaśnia pojęcie instytucja społeczna;

– wymienia rodzaje instytucji społecznych;

Uczeń:

– określa funkcje instytucji społecznych;

– potrafi je omówić;

Uczeń:

– potrafi uzasadnić, skuteczność działania niektórych instytucji społecznych, np. samorządu uczniowskiego

Uczeń:

– uzasadnia, jakie przyczyny wpływają na niski poziom zaufania społecznego do instytucji społecznych;

Uczeń:

– ocenia wybrane działania instytucji społecznych w Polsce;

7., 8. Konflikty społeczne i sposoby ich rozwiązywania

Uczeń:

– wie, co to jest dezintegracja społeczna i konflikt społeczny;

Uczeń:

– omawia źródła mechanizmu konfliktów społecznych i ich rodzaje;

Uczeń:

– podaje sposoby rozwiązywania konfliktów społecznych;

Uczeń:

– rozróżnia konflikty wewnętrzne, interpersonalne, wewnątrzgrupowe, międzygrupowe,

 międzynarodowe, globalne;

Uczeń:

– przygotowuje regulamin arbitrażu, negocjacji oraz mediacji dotyczących rozwiązywania konfliktów między uczniami a nauczycielem;

3. Grupa społeczna

1. Pojęcie i typologia grup społecznych.

Uczeń:

– wie, co to jest grupa społeczna;

– podaje cechy grupy społecznej;

Uczeń:

– omawia na przykładach różne rodzaje grup i wyjaśnia funkcjonowanie wskazanej grupy;

Uczeń:

– charakteryzuje wybrane grupy społeczne;

– wyszukuje niezbędne informacje z tekstu źródłowego;

Uczeń:

– potrafi analizować teksty źródłowe;

– wyróżnia rodzaje granic między poszczególnymi grupami;

Uczeń:

– potrafi prawidłowo sklasyfikować np. klasę do odpowiednich rodzajów grup społecznych i uzasadnić swój wybór;

–

2. Grupy odniesienia.

Uczeń:

– zna pojęcie grupy odniesienia i rozumie jego znaczenie;

Uczeń:

– rozróżnia grupy odniesienia porównawczego, normatywnego oraz grupy odniesienia pozytywnego i negatywnego;

Uczeń:

– wyjaśnia znaczenie grup odniesienia pozytywnego i negatywnego w procesie socjalizacji;

Uczeń:

– na podstawie tekstu źródłowego i wiedzy pozaźródłowej podaje i omawia przyczyny poczucia upośledzenia lub uprzywilejowania społecznego;

Uczeń:

– potrafi scharakteryzować różne grupy odniesienia i uzasadnić swoje stanowisko;

3., 4. Rodzina jako grupa społeczna.

Uczeń:

– wie, co to jest rodzina;

– zna funkcje rodziny;

Uczeń:

– omawia czynniki mające wpływ na kształtowanie więzi w rodzinie;

– rozróżnia rodzaje rodziny: wielopokoleniowe, nuklearne, mono- i poligamiczne;

Uczeń:

– interesuje się historią własnej rodziny;

– charakteryzuje różne modele rodziny i inne formy, jak konkubinat;

Uczeń:

– wyszukuje instytucje i organizacje w swoim regionie, które wspierają rodzinę;

– podaje sposoby, jak można zapobiegać degradacji rodziny;

Uczeń:

– analizuje problemy współczesnej rodziny;

– przygotowuje projekt badawczy na temat zróżnicowania rodzin w różnych kręgach cywilizacyjnych;

4. Struktura społeczna

1. Pojęcie i koncepcje struktury społecznej.

Uczeń:

– zna pojęcia: społeczeństwo, struktura społeczna, klasa, warstwa i podaje ich znaczenie;

Uczeń:

– wymienia podstawowe elementy struktury społecznej;

Uczeń:

– omawia koncepcje struktury społecznej;

Uczeń:

– charakteryzuje elementy struktury społecznej;

Uczeń:

– potrafi wskazać, które dobra są dla niego najważniejsze i uzasadnia swój wybór;

2. Przemiany struktury społeczeństwa polskiego.

Uczeń:

– zna strukturę społeczeństwa polskiego;

– wie, co to jest klasa średnia;

Uczeń:

– omawia strukturę demograficzną, zawodową i klasowo-warstwową społeczeństwa polskiego;

Uczeń:

– charakteryzuje zmiany, jakie zaszły w strukturze społeczeństwa polskiego;

– wie, co to jest pauperyzacja;

Uczeń:

– określa przyczyny stratyfikacji społecznej;

– porównuje skalę nierówności społecznych w Polsce i wybranym państwie;

Uczeń:

– uzasadnia związek między nierównościami społecznymi a nierównościami szans życiowych;

3., 4. Ruchliwość społeczna a nierówności szans życiowych.

Uczeń:

– wyjaśnia pojęcie pionowej i poziomej ruchliwości społecznej;

– wie, skąd wynikają nierówności społeczne;

Uczeń:

– wyjaśnia uwarunkowania pionowej i poziomej ruchliwości społecznej;

Uczeń:

– podaje przykłady awansu i degradacji grup społecznych;

– na przykładzie źródeł wskazuje przejawy nierówności społecznych;

Uczeń:

– charakteryzuje mechanizm i skutki społecznego wykluczenia i podaje sposoby przeciwdziałania temu zjawisku;

Uczeń:

– porównuje skalę nierówności społecznych w Polsce i wybranym państwie;

4., 5. Problemy społeczeństwa polskiego.

Uczeń:

– wymienia problemy społeczeństwa polskiego: ubóstwo, bezrobocie;

– zna patologie społeczne i wymienia instytucje zajmujące się zwalczaniem patologii społecznych;

Uczeń:

– wymienia środki służące zwalczaniu bezrobocia;

– omawia problemy życia społecznego w Polsce;

– przedstawia sytuację młodych ludzi w Polsce;

Uczeń:

– charakteryzuje problemy społeczeństwa polskiego i patologii społecznych;

– wyjaśnia możliwości rozwiązywania problemów społecznych;

Uczeń:

– analizuje przyczyny problemów społecznych i powstawania patologii oraz możliwości, jakie daje profilaktyka;

Uczeń:

– ocenia działalność instytucji, których zadaniem jest przeciwdziałanie problemom i patologiom społecznym;

5. Zmiana społeczna

1. Drogi zmiany społecznej.

Uczeń:

– wie, że istnieją dwie drogi zmiany społecznej: rewolucji i reformy;

– zna pojęcie adaptacji społecznej;

Uczeń:

– wymienia czynniki determinujące zmiany społeczne;

– wyróżnia pięć rodzajów adaptacji społecznej pozwalającej przeciwdziałać traumie;

Uczeń:

– wyszukuje z tekstów źródłowych i literatury różne formy adaptacji społecznej;

– podaje przykłady z życia codziennego tego zjawiska;

Uczeń:

– analizuje sposoby adaptacji do zmiany społecznej na podstawie obserwacji;

Uczeń:

– ocenia dwie drogi zmiany społecznej: rewolucję i reformę;

– uzasadnia swoje stanowisko;

2. Historyczne formy społeczeństwa.

Uczeń:

– wyjaśnia pojęcia: rozwój społeczny, industrializacja;

Uczeń:

– wymienia typy społeczeństw w ujęciu Karola Marksa i współczesnym;

– charakteryzuje różne rodzaje społeczeństw;

Uczeń:

– wyjaśnia proces przechodzenia społeczeństwa z jednej formy w drugą;

– porównuje społeczeństwo pierwotne, feudalne i industrialne;

Uczeń:

– przedstawia teorie rozwoju społecznego: linearną, teorie cykliczne i dychotomiczne;

– uzasadnia własne stanowisko, która z teorii najlepiej oddaje istotę rozwoju społecznego;

Uczeń:

– ocenia historyczne formy organizacji społeczeństwa;

3. Współczesne formy społeczeństwa.

Uczeń:

– zna pojęcia: społeczeństwo postindustrialne, globalne, otwarte, konsumpcyjne, informacyjne i wolnego czasu;

Uczeń:

– omawia cechy współczesnego społeczeństwa;

Uczeń:

– korzystając z różnych źródeł informacji, charakteryzuje zjawisko zwane ”macdonaldyzacją”;

– określa jej wpływ na kształtowanie się społeczeństwa globalnego;

Uczeń:

– uzasadnia swoje stanowisko: „Jakie formy spędzania czasu są najbardziej korzystne dla współczesnego człowieka”;

Uczeń:

– analizuje zjawisko ”macdonaldyzacji”;

– określa jego wpływ na kształtowanie się społeczeństwa globalnego;

4., 5. Współczesne ruchy społeczne.

Uczeń:

– zna najważniejsze ruchy społeczne: anarchizm, feminizm, pacyfizm, ekologizm i ruchy obywatelskie;

Uczeń:

– wyjaśnia pojęcie ruchu społecznego;

– wyróżnia ruchy nastawione na jednostkę i społeczeństwo;

Uczeń:

– porównuje formy walki stosowane przez przedstawicieli różnych ruchów;

– charakteryzuje wybrany ruch społeczny;

Uczeń:

– na podstawie źródeł, własnej wiedzy i obserwacji przedstawia ruchy, które podjęły walkę bez użycia siły;

Uczeń:

– analizuje dokumenty ruchów społecznych, np. preambułę statutu Partii Kobiet, i wyciąga wnioski;

6. Naród, ojczyzna, mniejszości narodowe

1. Pojęcie narodu.

Uczeń:

– wyjaśnia znaczenie pojęcia: naród, ojczyzna;

– wie, jakie czynniki jednoczą naród – kultura, historia itp.

Uczeń:

– wymienia i omawia czynniki narodowotwórcze: terytorium, pochodzenie etniczne, organizację polityczną, integrację gospodarczą, społeczną i kulturę;

Uczeń:

– sporządza subiektywną listę czynników narodowotwórczych;

– przedstawia ją w porządku hierarchicznym;

– porównuje ww. listę z listami koleżanek i kolegów;

Uczeń:

– charakteryzuje dwie koncepcje narodu: etniczno-kulturową i polityczną

Uczeń:

– analizuje słowa poety C. Norwida „Ojczyzna to wielki obowiązek”;

2., 3. Świadomość i tożsamość narodowa.

Uczeń:

– wyjaśnia znaczenie pojęcia: świadomość narodowa, tożsamość narodowa, asymilacja;

Uczeń:

– charakteryzuje postawy współczesnych Polaków wobec ojczyzny i narodu;

Uczeń:

– omawia czynniki sprzyjające asymilacji oraz służące zachowaniu tożsamości narodowej;

– przedstawia przejawy negatywnego stosunku do innych narodowości;

Uczeń:

– korzystając z materiałów źródłowych i własnych obserwacji, podaje przykłady ksenofobii, szowinizmu, rasizmu, antysemityzmu w Polsce;

Uczeń:

– analizuje postawy współczesnych Polaków wobec własnej ojczyzny i innych narodów;

– omawia przykłady kosmopolityzmu we współczesnym świecie;

4. Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce.

Uczeń:

– wie, co to są mniejszości narodowe i etniczne i kogo nazywa się imigrantem;

Uczeń:

– wymienia prawa, jakie przysługują mniejszościom narodowym i imigrantom;

Uczeń:

– charakteryzuje mniejszości narodowe i etniczne oraz grupy imigrantów żyjące w Polsce;

Uczeń:

– omawia czynniki sprzyjające zachowaniu tożsamości narodowej;

Uczeń:

– ocenia stosunek Polaków do mniejszości narodowych i imigrantów;

7. Procesy narodowościowe i integracyjne we współczesnym świecie

1., 2. Integracja narodów świata zachodniego.

Uczeń:

– zna przyczyny integracji europejskiej i wyjaśnia pojęcie integracji;

Uczeń:

– omawia czynniki integrujące narody Europy;

Uczeń:

– charakteryzuje dewizę Unii Europejskiej „różnorodność w wielości”;

Uczeń:

– uzasadnia wpływ chrześcijaństwa na proces integracji;

Uczeń:

– analizuje, co wpływa na przyczyny dekompozycji organizmów państwowych i dezintegrację zbiorowości wielonarodowych;

3., 4. Mniejszości narodowe i ochrona ich praw.

Uczeń:

– wymienia modele polityki wobec mniejszości narodowych;

Uczeń:

– porównuje różne modele polityki wybranych państw wobec mniejszości narodowych i imigrantów;

Uczeń:

– wyjaśnia, dlaczego w Europie integracja imigrantów z państw pozaeuropejskich rodzi trudności;

– określa, jaki model polityki wobec imigrantów realizuje Polska;

Uczeń:

– na podstawie źródeł i wiedzy pozaźródłowej wskazuje przykłady nieprzestrzegania praw mniejszości narodowych w Europie;

Uczeń:

– przeprowadza analizę dokumentów dotyczących mniejszości narodowych;

5., 6. Przyczyny i skutki konfliktów społecznych w państwach Azji, Afryki i Ameryki Południowej.

Uczeń:

– wie, jakie konflikty toczą się w państwach Azji, Afryki i Ameryki Południowej;

Uczeń:

– omawia przyczyny i sposoby rozwiązywania długotrwałych konfliktów między narodami;

Uczeń:

– omawia podłoże i skutki konfliktów społecznych w tych krajach;

Uczeń:

– na podstawie tekstu źródłowego „Wojna futbolowa” określa znaczenie piłki nożnej w polityce państw Ameryki Łacińskiej;

Uczeń:

– ocenia rolę misji pokojowych ONZ i innych organizacji międzynarodowych w rozwiązywaniu konfliktów w państwach Azji, Afryki i Ameryki Południowej;

8. Kultura i pluralizm kulturowy

1. Pojęcie i typy kultury.

Uczeń:

– wie, co to jest kultura i jakie są typy kultury;

Uczeń:

– definiuje pojęcie kultury i omawia poszczególne typy kultury;

– wskazuje specyficzne cechy typów kultury;

Uczeń:

– rozróżnia normatywne i opisowe pojęcie kultury;

– dowodzi, że kultura polska ma uniwersalistyczny charakter;

Uczeń:

– określa znaczenie religii w polskiej kulturze;

– ocenia wpływ tolerancji na życie społeczne;

Uczeń:

– ocenia wpływ kontrkultury na życie społeczne;

– analizuje konsekwencje pluralizmu kulturowego;

2., 3. Subkultury młodzieżowe.

Uczeń:

– zna najważniejsze subkultury młodzieżowe;

Uczeń:

– omawia subkultury młodzieżowe w Polsce i w Europie;

Uczeń:

– rozróżnia subkultury o charakterze religijnym i agresywnym;

Uczeń:

– uzasadnia, jakie zagrożenia niosą za sobą subkultury;

Uczeń:

– analizuje zagrożenia, jakie niosą za sobą subkultury dla jednostek i społeczeństwa;

– podejmuje próbę oceny;

9. Współczesne spory światopoglądowe

4., 5. Współczesne spory światopoglądowe.

Uczeń:

– wyjaśnia znaczenie pojęcia: aborcja i eutanazja, badania genetyczne;

– wie, o co toczą się spory światopoglądowe, jakich obszarów dotyczą;

Uczeń:

– zna różne formuły sprawiedliwości;

– omawia kwestię kary jako odpłaty lub jako sposobu resocjalizacji;

Uczeń:

– rozważa problem sprawiedliwości we współczesnym świecie oraz kwestię dopuszczalności aborcji i eutanazji;

Uczeń:

– charakteryzuje różne spory światopoglądowe;

– uzasadnia traktowanie kary jako odpłaty lub jako sposobu resocjalizacji;

Uczeń:

– omawia problem badań naukowych i genetycznych (in vitro) i ich zastosowanie np. w medycynie;

– omawia problem przyznawania praw mniejszościom seksualnym, tak jak mają osoby heteroseksualne;

10. Edukacja w XXI wieku

1. System oświatowy w Polsce.

Uczeń:

– zna i wymienia instytucje, które wchodzą w skład polskiego systemu oświatowego;

Uczeń:

– wie, jaki dokument reguluje system edukacji w Polsce;

– omawia zadania edukacji w Polsce;

Uczeń:

– omawia wszystkie elementy polskiego systemu oświaty;

Uczeń:

– na podstawie różnych źródeł wskazuje działania, które mogą być podejmowane przez państwo, władze samorządowe oraz organizacje społeczne w celu zwiększenia równości szans w dostępie do edukacji;

Uczeń:

– uzasadnia i podaje przykłady, że polski system oświaty jest niedopasowany do rynku pracy;

– podejmuje próbę oceny polskiego systemu oświatowego;

2. Kształcenie ustawiczne.

Uczeń:

– wyjaśnia pojęcia: kształcenie ustawiczne, strategia lizbońska i uniwersytet trzeciego weku;

Uczeń:

– wyjaśnia, w jaki sposób można podnieść lub zmienić swoje kwalifikacje zawodowe;

– omawia piramidę potrzeb A. Maslowa;

Uczeń:

– charakteryzuje sposób zmiany kwalifikacji zawodowych;

Uczeń:

– uzasadnia, że uczenie się przez całe Zycie sprzyja odniesieniu sukcesu w karierze zawodowej;

Uczeń:

– uzasadnia potrzebę kształcenia ustawicznego;

– podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie: „czy w Polsce właściwie wykorzystuje się potencjał osób starszych wiekiem”;

11. Obywatel i obywatelstwo

1. Pojęcie obywatelstwa i sposoby jego nabycia.

Uczeń:

– wyjaśnia, co to jest obywatelstwo i zna sposoby jego nadawania;

Uczeń:

– wyjaśnia pojęcia: obywatelstwo, cudzoziemiec, apatryda;

– wyjaśnia, czym obywatelstwo różni się od narodowości;

Uczeń:

– porównuje procedury procesu naturalizacji obowiązujące w USA i w Polsce;

Uczeń:

– uzasadnia swoją opinię na temat nieakceptowania przez Polskę prawa do podwójnego obywatelstwa;

Uczeń:

– podaje argumenty za i przeciw liberalizacji przepisów dotyczących nabywania obywatelstwa polskiego;

2. Obowiązki obywatela Rzeczypospolitej Polskiej.

Uczeń:

– wymienia obowiązki obywatela RP;

Uczeń:

– wyjaśnia pojęcia: demagogia, uspołecznienie, wolontariusz;

Uczeń:

– omawia wzory obywatelskiego działania;

Uczeń:

– charakteryzuje wzór obywatela w państwie demokratycznym;

Uczeń:

– uzasadnia własne stanowisko dotyczące odpowiedzi na pytanie: „czy podatek od osób fizycznych jest niezbędny”;

3. Obywatelskie nieposłuszeństwo.

Uczeń:

– zna pojęcie obywatelskiego nieposłuszeństwa;

– podaje kilka przykładów;

Uczeń:

– wyjaśnia, na czym polega obywatelskie nieposłuszeństwo;

– podaje historyczne i współczesne przykłady;

Uczeń:

– omawia warunki dopuszczalności obywatelskiego nieposłuszeństwa;

Uczeń:

– charakteryzuje różne formy obywatelskiego nieposłuszeństwa np. ekotaż, ruch lemieszy, blokady, okupacje budynków, ukrywanie uchodźców, obozy stacjonarne lub czasowe, odmowa współpracy, sabotaż;

Uczeń:

– przedstawia argumenty za i przeciw obywatelskiemu nieposłuszeństwu;

12. Społeczeństwo obywatelskie

1. Pojęcie i koncepcje społeczeństwa obywatelskiego.

Uczeń:

– zna pojęcie społeczeństwa obywatelskiego;

– wie, na czym ono polega;

Uczeń:

– wyjaśnia pojęcia: autorytaryzm, grupy interesu, lobbing, społeczeństwo obywatelskie;

–wymienia instytucje, które przyczyniają się do rozwoju społeczeństwa obywatelskiego;

Uczeń:

– przedstawia filozoficzny rodowód koncepcji społeczeństwa obywatelskiego;

Uczeń:

– charakteryzuje istotne postawy prawne umożliwiające działalność różnych form organizacji;

Uczeń:

– przedstawia argumenty za i przeciw tezie „społeczeństwo szkolne jako społeczeństwo obywatelskie w miniaturze”;

2., 3. Formy aktywności społecznej.

Uczeń:

– wymienia formy aktywności społecznej;

Uczeń:

– opisuje formy aktywności obywateli w ramach społeczności lokalnej, regionu, państwa oraz na poziomie globalnym;

Uczeń:

– charakteryzuje lokalne organizacje pozarządowe;

– przedstawia zasady zakładania i funkcjonowania stowarzyszeń, fundacji i organizacji pożytku publicznego;

Uczeń:

– uzasadnia znaczenie swobody zrzeszania się dla jakości życia publicznego;

Uczeń:

– argumentuje swoje stanowisko na temat związków zawodowych: „czy spełniają swoje zadanie?”

13. Opinia publiczna

1. Opinia publiczna.

Uczeń:

– wie, co to jest opinia publiczna i jakie są sposoby jej wyrażania;

Uczeń:

– wyjaśnia, jak kształtuje się opinia publiczna;

– wyjaśnia, na czym polega specyfika marketingu społecznego;

Uczeń:

– wskazuje przykłady wpływu opinii publicznej na decyzje polityczne;

Uczeń:

– analizuje i interpretuje wyniki badań opinii publicznej;

Uczeń:

– przeprowadza w najbliższym otoczeniu mini sondaż opinii publicznej na temat: działalności charytatywnej, ochrony środowiska czy problemów lokalnych i interpretuje go;

14. Środki masowego przekazu

2., 3. Pojęcie i funkcje współczesnych mediów.

Uczeń:

– wie, co to są media i jaką rolę pełnią w państwie;

– wymienia funkcje mediów;

Uczeń:

– przedstawia najważniejsze media w Polsce i na świecie;

– wyjaśnia pojęcie mass media;

Uczeń:

– charakteryzuje wybrane media lokalne;

Uczeń:

– rozróżnia funkcje, jakie pełnią media w państwie demokratycznym i niedemokratycznym;

– odróżnia informacje od komentarzy;

Uczeń:

– analizuje przekazy medialne;

– ocenia ich wiarygodność;

4. Podstawy prawne funkcjonowania mediów w Polsce.

Uczeń:

– wie, na czym polega zasada wolności słowa;

– zna pojęcie pluralizm mediów i wie, w czym się on wyraża;

Uczeń:

– wyjaśnia, jakimi zasadami etycznymi powinny kierować się media;

Uczeń:

– charakteryzuje sylwetkę prawego dziennikarza;

Uczeń:

– korzysta ze źródeł i analizuje je, uzasadnia swoje stanowisko;

Uczeń:

– uzasadnia znaczenie pluralizmu mediów;

5. Rola Internetu

Uczeń:

– wyjaśnia pojęcie Internet;

Uczeń:

– wymienia najpopularniejsze usługi sieciowe;

Uczeń:

– określa rolę Internetu i omawia zagrożenia, jakie za sobą niesie;

Uczeń:

– analizuje treści i krytyczne je odbiera;

Uczeń:

– ocenia zasoby Internetu z punktu widzenia rzetelności i wiarygodności informacji;

POLITYKA

1. Pojęcie polityki

1. Pojęcie polityki.

Uczeń:

– wie, co to jest polityka i czym się zajmuje;

Uczeń:

– przedstawia różne rozumienia pojęcia „polityka”;

Uczeń:

– omawia to pojęcie w ujęciu historycznym;

– wymienia dyscypliny politologii;

Uczeń:

– charakteryzuje różne koncepcje polityki;

Uczeń:

– analizuje źródła;

– ocenia stosunek Polaków do polityki;

2. Demokracja

1. Pojęcie i geneza demokracji.

Uczeń:

– zna pojęcie demokracja i wie, co oznacza;

Uczeń:

– wyjaśnia pojęcie demokracja;

– omawia fazy rozwoju demokracji w ujęciu historycznym;

Uczeń:

– charakteryzuje główne fazy kształtowania się systemu demokratycznego;

Uczeń:

– analizuje źródła;

– wskazuje cechy demokracji ateńskiej;

Uczeń:

– interpretuje słowa W. Churchilla na temat demokracji;

2., 3. Polskie tradycje demokratyczne.

Uczeń:

– wie, na czym polegała demokracja szlachecka i co to była Konstytucja 3 maja;

Uczeń:

– opisuje polskie tradycje demokratyczne;

Uczeń:

– charakteryzuje demokrację szlachecką, Konstytucję 3 maja i konstytucję marcową z 1921 r.;

Uczeń:

– analizuje, na czym polegał wkład Polski w rozwój demokracji w Europie i na świecie;

Uczeń:

– uzasadnia, na czym polegał wkład Polaków w rozwój demokracji w Europie i na świecie;

– zajmuje własne stanowisko;

4. Fundamentalne zasady demokracji.

Uczeń:

– wymienia najważniejsze zasady demokracji;

Uczeń:

– opisuje wartości będące fundamentem współczesnej demokracji;

Uczeń:

– charakteryzuje wartości demokratyczne: wolność, równość, sprawiedliwość, porządek i efektywność;

Uczeń:

– wyszukuje z tekstu źródłowego zapisy odnoszące się do fundamentalnych zasad demokracji;

Uczeń:

– podaje argumenty, za pomocą których Monteskiusz uzasadnia konieczność rozdziału poszczególnych władz;

5. Formy demokracji.

Uczeń:

– wymienia formy demokracji bezpośredniej i pośredniej;

Uczeń:

– omawia poszczególne formy demokracji bezpośredniej i pośredniej;

Uczeń:

– rozważa, jak we współczesnym państwie można realizować inne formy demokracji bezpośredniej niż referendum;

Uczeń:

– wyszukuje z tekstu źródłowego niezbędne informacje;

– potrafi odszukać w najbliższym otoczeniu przejawy łamania zasad i procedur demokratycznych;

Uczeń:

– bierze udział w debacie na temat form demokracji;

– ocenia formę wyborów w Polsce;

3. Polityka, ideologie, doktryny i programy polityczne

1. Kultura polityczna.

Uczeń:

– wyjaśnia pojęcie kultury politycznej;

Uczeń:

– podaje różne przykłady kultury politycznej;

Uczeń:

– charakteryzuje kulturę polityczną współczesnej Polski;

Uczeń:

– korzystając ze źródeł, wyszukuje niezbędne informacje;

– formułuje własne stanowisko na temat kultury politycznej Polaków;

Uczeń:

– wysuwa argumenty za i przeciw tezie, że nieuczestniczenie w wyborach pozbawia nas wpływu na rządzenie krajem;

2., 3. Współczesne ideologie.

Uczeń:

– wie, co to jest ideologia;

– wymienia najważniejsze ideologie;

Uczeń:

– wyjaśnia pojęcia: ideologia polityczna, materializm dialektyczny, totalitaryzm, populizm;

– zna najważniejsze założenia poszczególnych ideologii;

Uczeń:

– charakteryzuje najważniejsze ideologie polityczne;

– charakteryzuje ideologie totalitarne;

Uczeń:

– analizuje teksty źródłowe;

– wyszukuje odpowiednie fragmenty;

– porównuje pozycję człowieka w poszczególnych ideologiach;

Uczeń:

– ocenia poszczególne ideologie;

4. Współczesne doktryny polityczne.

Uczeń:

– wie, czym różni się ideologia od doktryny politycznej;

Uczeń:

– podaje najważniejsze typy i rodzaje doktryn politycznych;

Uczeń:

– charakteryzuje najważniejsze współczesne doktryny polityczne;

Uczeń:

– uzasadnia podział doktryn na lewicowe, prawicowe i centrowe;

Uczeń:

– zajmuje własne stanowisko na temat doktryn i argumentuje je;

5. Program polityczny.

Uczeń:

– wie, czego dotyczy treść programów politycznych;

Uczeń:

– wyjaśnia pojęcie programu politycznego i wymienia jego części składowe;

Uczeń:

– na podstawie źródeł charakteryzuje wybrane programy partii politycznych;

Uczeń:

– korzystając ze źródeł, porównuje programy polityczne;

Uczeń:

– analizuje programy wybranych partii;

– ocenia wartość merytoryczną i wartość przekazu;

4. Systemy partyjne

1. Definicja i typologia partii politycznych.

Uczeń:

– wie, co to jest partia;

– wymienia najważniejsze rodzaje partii politycznych (masowe, kadrowe, rozwinięte, konserwatywne, chrześcijańsko-demokratyczne, liberalne i socjaldemokratyczne oraz ekologiczne i radykalne);

Uczeń:

– wyjaśnia pojęcie partii politycznych;

– wymienia cechy partii jako grupy społecznej;

Uczeń:

– omawia funkcje partii politycznych i podaje przykłady tendencji zmian, jakie zachodzą w organizacji i działalności współczesnych partii politycznych;

Uczeń:

– porównuje funkcje partii politycznych w państwach demokratycznych i niedemokratycznych;

Uczeń:

– analizuje podstawy prawne funkcjonowania partii politycznych;

– zna reprezentatywne partie poszczególnych typów w Europie;

– omawia sposób finansowania partii politycznych;

2. Współczesne systemy partyjne.

Uczeń:

– wie, co to jest system partyjny;

– wyróżnia trzy podstawowe typy systemów partyjnych: jednopartyjny, dwupartyjny i wielopartyjny;

Uczeń:

– wyjaśnia pojęcie system partyjny;

– omawia systemy partyjne;

Uczeń:

– charakteryzuje systemy partyjne: jednopartyjny, dwupartyjny i wielopartyjny;

Uczeń:

– korzystając z różnych źródeł i wiedzy pozaźródłowej, charakteryzuje jeden z systemów partyjnych, np. Niemiec, Wielkiej Brytanii, Francji lub Stanów Zjednoczonych;

Uczeń:

– przedstawia wady i zalety systemu wielopartyjnego;

3. Partie polityczne w Polsce.

Uczeń:

– wie, jakie partie polityczne działają w Polsce i są reprezentowane w Sejmie;

Uczeń:

– omawia warunki założenia partii politycznej w Polsce;

– podaje sposób finansowania partii politycznych;

Uczeń:

– charakteryzuje polską scenę polityczną;

Uczeń:

– analizuje ustawę o partiach politycznych i wyciąga wnioski;

Uczeń:

– uzasadnia, czy partie polityczne powinny być finansowane z budżetu państwa;

4. Współczesne systemy wyborcze.

Uczeń:

– wie, co to jest system wyborczy i jakie systemy się wyróżnia;

Uczeń:

– opisuje podstawowe zasady ordynacji większościowej i proporcjonalnej;

Uczeń:

– wyjaśnia znaczenie prawa wyborczego dla reprezentatywności wyborów i tworzenia rządzącej koalicji;

Uczeń:

– analizuje ordynacje wyborcze i wyciąga wnioski;

Uczeń:

– wysuwa argumenty za ordynacją większościową lub proporcjonalną;

5. Instytucja państwa

1. Pojęcie i geneza państwa.

Uczeń:

– wie, co to jest państwo;

– wymienia cechy państwa;

Uczeń:

– wyjaśnia na przykładach relacje między narodem a państwem;

Uczeń:

– opisuje najważniejsze teorie genezy państwa;

Uczeń:

– porównuje koncepcje genezy państwa;

Uczeń:

– uzasadnia swoją opinię na temat zachowania suwerenności zewnętrznej współczesnego państwa;

2. Władza państwowa.

Uczeń:

– wie, co to jest władza i jakie są jej rodzaje;

Uczeń:

– wyjaśnia pojęcie władzy, legitymizacji, alienacji i inne warianty patologii władzy, jak oligarchizacja, biurokratyzacja, korupcja, partykularyzm, nepotyzm, klientelizm oraz brutalizację i inwigilację;

Uczeń:

– opisuje najważniejsze teorie genezy państwa: Arystotelesa, teistyczna, umowy społecznej, podboju i przemocy oraz marksistowska;

Uczeń:

– charakteryzuje zjawisko legitymizacji władzy, odnosząc teorię Maxa Webera do historycznych i współczesnych przykładów;

Uczeń:

– odróżnia suwerenność zewnętrzną od suwerenności wewnętrznej;

3. Funkcje państwa.

Uczeń:

– zna najważniejsze funkcje, jakie spełnia państwo;

Uczeń:

– omawia poszczególne funkcje;

– wyjaśnia pojęcia: abolicja, amnestia, państwo opiekuńcze;

Uczeń:

– rozróżnia przedmiotowe i systemowe funkcje państwa;

– charakteryzuje wewnętrzne funkcje państwa na kilku poziomach: prawodawczą, porządkową, administracyjną, gospodarczo-organizacyjną, socjalną oraz kulturalno-oświatową;

Uczeń:

– wyszukuje przykłady poszczególnych funkcji z materiału źródłowego;

– wskazuje wady i zalety państwa opiekuńczego;

Uczeń:

– ocenia wypełnianie obowiązków przez państwo;

4. Historyczne i współczesne formy państwa.

Uczeń:

– wie, jak dzielą się państwa i według jakich kryteriów;

Uczeń:

– wyjaśnia znaczenie pojęć: monarchia, republika, autonomia, federacja, konfederacja, państwo unitarne, demokratyczne, autorytarne i totalitarne;

– przedstawia na schemacie podział państw według różnych kryteriów;

Uczeń:

– wymienia wszystkie państwa europejskie będące monarchiami;

Uczeń:

– charakteryzuje współczesne formy ustrojowe wybranych państw;

Uczeń:

– uzasadnia własne stanowisko, opinię na temat autonomii, czy może ona być zagrożeniem jedności państwa;

5., 6. Modele ustrojowe państw demokratycznych.

Uczeń:

– wie, co to jest model ustrojowy i wymienia najważniejsze modele ustrojowe;

Uczeń:

– wyjaśnia, jakie modele ustrojowe obowiązują w poszczególnych państwach;

– omawia system obowiązujący w Polsce;

Uczeń:

– przedstawia krótką charakterystykę modeli ustrojowych poszczególnych państw;

Uczeń:

– porównuje sposób powoływania, rolę i kompetencje głowy państwa w Wielkiej Brytanii i Niemczech oraz prezydentów we Francji i USA;

Uczeń:

– ocenia rolę monarchy w Wielkiej Brytanii i kanclerza w Niemczech;

– ocenia rolę prezydentów w USA i Rosji;

7. Zasady odpowiedzialności konstytucyjnej i politycznej.

Uczeń:

– wie, co to jest odpowiedzialność konstytucyjna i polityczna;

Uczeń:

– wyjaśnia pojęcie odpowiedzialności konstytucyjnej i politycznej;

– omawia odpowiedzialność karną, cywilną, międzynarodową, podaje przykłady;

Uczeń:

– analizuje teksty źródłowe;

– wyszukuje informacje dotyczące odpowiedzialności Prezydenta RP przed Trybunałem Stanu;

Uczeń:

– charakteryzuje odpowiedzialność konstytucyjną w formie impeachmentu – podaje przykłady jej zastosowania;

Uczeń:

– podaje argumenty za lub przeciw ograniczeniu immunitetu, który ogranicza odpowiedzialność karną osób sprawujących ważne funkcje w państwie;

8. Relacje między państwem a Kościołem i związkami wyznaniowymi.

Uczeń:

– zna i wymienia najważniejsze religie: judaizm, chrześcijaństwo, islam, hinduizm, buddyzm i konfucjanizm;

Uczeń:

– wymienia najważniejsze funkcje, jakie spełnia religia: integracja społeczeństwa, nadanie sensu ludzkiej egzystencji, kontrola społeczna, wsparcie psychologiczne;

Uczeń:

– wyróżnia dwa modele relacji między państwem a Kościołem: państwo wyznaniowe oraz świeckie;

– podaje najważniejsze postanowienia konkordatu;

Uczeń:

– charakteryzuje różne typy religii;

– omawia przepisy Konstytucji RP dotyczące relacji państwo – Kościół;

Uczeń:

– ocenia przejawy ruchu ekumenicznego w Polsce i na świecie na przełomie XX i XXI wieku;

6. Władza ustawodawcza w państwie demokratycznym

9., 10. Władza ustawodawcza w państwie demokratycznym.

Uczeń:

– wymienia i ilustruje przykładami funkcje władzy ustawodawczej;

Uczeń:

– omawia główne funkcje parlamentu w wybranym państwie (Wielka Brytania, Stany Zjednoczone czy Niemcy);

Uczeń:

– opisuje mechanizm tworzenia koalicji;

Uczeń:

– charakteryzuje rolę opozycji w pracy parlamentu;

Uczeń:

– ocenia zasadność immunitetu parlamentarnego;

– odróżnia jego formy: materialny i formalny;

7. Władza wykonawcza w państwie demokratycznym

11., 12. Władza wykonawcza w państwie demokratycznym.

Uczeń:

– wyjaśnia, co to jest głowa państwa i jaką rolę może odegrać we współczesnym świecie;

Uczeń:

– podaje i omawia modele, według których może być zorganizowana władza wykonawcza (monokratyczny lub dualistyczny);

Uczeń:

– charakteryzuje kompetencje rządu w państwie demokratycznym i relacje między rządem a głową państwa;

Uczeń:

– ocenia, który model jest korzystniejszy: monokratyczny czy dualistyczny – uzasadnia swoje stanowisko;

Uczeń:

– analizuje pojęcie kohabitacji w Polsce i Europie;

8. Współczesna demokracja w Polsce i na świecie – problemy i zagrożenia

1. Współczesna demokracja w Polsce i na świecie – problemy i zagrożenia.

Uczeń:

– wie, jakie zjawiska zagrażają demokracji – wymienia je;

Uczeń:

– omawia patologie życia publicznego i wyjaśnia, dlaczego wpływają one destrukcyjnie na życie publiczne;

Uczeń:

– analizuje przyczyny niskiej frekwencji w wyborach, podaje sposoby przeciwdziałania partycypacji;

Uczeń:

– prezentuje sposoby, jakimi partie polityczne walczą o elektorat, i ocenia te działania według standardów demokracji;

Uczeń:

– analizuje perspektywy rozwoju demokracji w Polsce i na świecie – szanse i zagrożenia;

Temat (rozumiany jako lekcja)

Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca)

Uczeń:

Wymagania podstawowe (ocena dostateczna)

Uczeń:

Wymagania rozszerzające (ocena dobra)

Uczeń:

Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra)

Uczeń:

Wymagania wykraczające (ocena celująca)

Uczeń:

I. Ustrój polityczny Rzeczypospolitej Polskiej

Konstytucja jako nadrzędny akt normatywny państwa

– zna i rozumie pojęcia: konstytucji, preambuły, aktu normatywnego

– wymienia cechy konstytucji

– potrafi omówić znaczenie konstytucji

– wyjaśnia pojęcia: konstytucji, preambuły

– omawia znaczenie słowa „konstytucja” na przestrzeni wieków

– rozróżnia rodzaje konstytucji

– określa ustrój polityczny państwa zawarty w preambule Konstytucji RP

– porównuje rodzaje konstytucji

– charakteryzuje podstawy ustroju RP

– uzasadnia szczególne znaczenie konstytucji

– analizuje fragmenty konstytucji i preambuły

– uzasadnia swoje stanowisko

– omawia procedurę zmiany konstytucji

– potrafi uzasadnić negatywny i pozytywny aspekt nadrzędności

– ocenia konstytucję jako akt w znaczeniu formalnym i materialnym

– potrafi wskazać źródła konstytucji

Tradycje polskiego konstytucjonalizmu

– zna najważniejsze konstytucje RP

– rozróżnia konstytucje pełne i niepełne

– wymienia najważniejsze polskie konstytucje

– omawia znaczenie Konstytucji 3 Maja i Konstytucji z 1997 r.

– charakteryzuje najważniejsze konstytucje, akty prawne w historii RP

– omawia podstawy prawne RP

– porównuje małe konstytucje z Konstytucjami RP

– łączy symboliczne przekazanie insygniów władzy prezydenckiej z ciągłością państwa polskiego

– potrafi uzasadnić najważniejsze zapisy polskich konstytucji

– ocenia i uzasadnia zmiany konstytucji na przestrzeni wieków i ich najważniejsze osiągnięcia

Transformacja ustrojowa po 1989 r.

– zna pojęcia: Okrągłego Stołu, transformacji ustrojowej, pluralizmu, ustroju politycznego i gospodarczego

– wie, kto zasiadł przy okrągłym stole

– wymienia stronę rządzącą i opozycję

– określa najważniejsze zmiany w ustroju RP po 1989 r.

– rozumie istotę porozumień Okrągłego Stołu i transformacji ustrojowej

– wymienia trzy zespoły problemowe i przedstawia najistotniejsze porozumienia Okrągłego Stołu

– przedstawia procedurę zmiany konstytucji

– charakteryzuje zmiany ustrojowe, które nastąpiły po Okrągłym Stole

– rozumie i omawia najważniejsze nowelizacje konstytucji w 1989 r.

– wyjaśnia proces transformacji ustroju politycznego i gospodarczego

– łączy fazy nowelizacji konstytucji ze zmianami ustrojowymi państwa

– uzasadnia najistotniejsze zmiany i zasadę suwerenności narodu, pluralizmu politycznego, demokratyzacji władz lokalnych

– ocenia opozycję solidarnościową przy Okrągłym Stole i reformy, do których doprowadziła

– uzasadnia swoje stanowisko, popierając je argumentami

– rozważa przemiany ustrojowe lat 80. i 90. XX w.

Konstytucyjne zasady ustroju państwa w Konstytucji z 1997 r.

– wymienia najważniejsze zasady prawa konstytucyjnego

– rozumie, że zasady prawa konstytucyjnego to najbardziej podstawowe ustalenia zawarte w ustawie zasadniczej

– wyjaśnia pojęcia: suwerenności, republikańskiej formy państwa, państwa prawa, decentralizacji państwa i pluralizmu politycznego i społecznego

– potrafi na podstawie fragmentu zapisu nazwać odpowiednią zasadę

– wskazuje w tekście konstytucji zapisy potwierdzające odpowiednie zasady prawa konstytucyjnego

– omawia wszystkie zasady prawa konstytucyjnego i rozumie jego istotę

– wyjaśnia relacje między prawem międzynarodowym a prawem krajowym

– łączy poszczególne zasady i uzasadnia swoje stanowisko

– ocenia adekwatność zapisów w konstytucji do odpowiednich zasad

– potrafi prognozować w jakim kierunku będą następowały zmiany zapisów w konstytucji i procedury zmiany konstytucji

2. Władza ustawodawcza w Polsce

Wybór i organizacja Sejmu i Senatu RP

– wyjaśnia znaczenie pojęć: kadencji, mandatu, immunitetu poselskiego

– wymienia zasady wyborów do sejmu i senatu

– wymienia organy sejmu i senatu

– omawia zasady wyborów do sejmu i senatu

– charakteryzuje organy sejmu i senatu i ich działalność

– przedstawia zasady prawa wyborczego

– porównuje system większościowy wyboru senatu z systemem proporcjonalnym wyboru sejmu RP

– omawia kodeks wyborczy z 05.02.2011 r.

– analizuje problem immunitetu i możliwości jego pozbawienia oraz pociągnięcia posła do odpowiedzialności

– łączy zasady etyki poselskiej z zachowaniem posłów na co dzień

– określa sytuacje, w jakich może dojść do skrócenia kadencji sejmu

– potrafi ocenić polski system wyborczy do sejmu i senatu oraz zaproponować zmiany w celu wyboru lepszej reprezentacji społeczeństwa

Funkcje parlamentu

– zna i rozumie pojęcie dwuizbowości w Polsce, większości zwykłej, bezwzględnej i kwalifikowanej

– wymienia funkcje parlamentu

– wymienia kompetencje sejmu i senatu

– przedstawia znaczenie obu izb oraz Zgromadzenia Narodowego w systemie władz RP

– podaje przykłady stosowania w procedurze legislacyjnej polskiego parlamentu większości zwykłej, bezwzględnej i kwalifikowanej

– wskaże tryby w jakich stanowi się poszczególne ustawy

– wyjaśnia szczególny charakter procedury uchwalania ustawy budżetowej

– przyporządkowuje rodzaje większości do poszczególnych głosowań w sejmie i senacie RP

– ocenia polski parlament obecnej kadencji i jego kondycję

– proponuje zmiany, które mogą usprawnić pracę sejmu RP

3. Władza wykonawcza w Polsce

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej

– zna genezę funkcji Prezydenta RP

– wymienia Prezydentów polskich

– wskaże podstawowe różnice w wyborach prezydenckich i parlamentarnych

– omawia uprawnienia Prezydenta RP

– charakteryzuje dualistyczny model ustrojowy władzy wykonawczej (egzekutywy) w RP

– określa główne kompetencje Prezydenta w relacjach z parlamentem, rządem, władzą sądowniczą, a także sposób sprawowania władzy w zakresie bezpieczeństwa państwa i polityki zagranicznej

– wyjaśnia różnice między ordynacjami wyborów parlamentarnych i prezydenckich w Polsce

– wyjaśnia, w jakich okolicznościach prezydent może być zawieszony lub usunięty z urzędu

– analizuje przepisy konstytucyjne dotyczące kompetencji prezydenta w zakresie obronności kraju

– analizuje miejsce prezydenta w dualistycznym modelu ustrojowym władzy wykonawczej

– analizuje wyniki wyborów prezydenckich od 1990 r.

– ocenia zapisy Konstytucji w sprawie zawieszenia lub usunięcia prezydenta z urzędu

– analizuje charakter, jaki  Konstytucja RP  nadaje wzajemnym relacjom prezydenta i rządu

– ocenia słowa przysięgi Prezydenta RP przed Zgromadzeniem Narodowym

Rada Ministrów

– zna i rozumie pojęcia: kolegialności, wotum zaufania, rekonstrukcji rządu, odpowiedzialności konstytucyjnej

– wymienia zadania rady Ministrów

– podaje etapy powołania rządu

– rozumie pojęcie kolegialności rządu

– omawia skład rządu

– określa zadania Prezesa Rady Ministrów

– wymienia Prezesów Rady Ministrów po 1989 r.

– charakteryzuje rząd jako organ kolegialny

– określa zadania rządu, premiera i poszczególnych ministrów jako naczelnych organów administracji rządowej

– przedstawia konstytucyjne procedury powołania i odwołania rządu i zmiany ministrów

– porównuje sytuację rządów mniejszościowych i większościowych ze względu na możliwość działania

– rozróżnia i charakteryzuje odpowiedzialność parlamentarną (polityczną) rządu przed sejmem i konstytucyjną przed Trybunałem Stanu

– ocenia i uzasadnia zmiany na stanowisku premiera po 1989 r.

– ocenia działania rządu obecnej i poprzedniej kadencji

– proponuje działania rządu przeciwdziałające negatywnym skutkom recesji gospodarczej

Organy odpowiedzialne za porządek oraz bezpieczeństwo państwa i obywateli. Stany nadzwyczajne

– wymienia instytucje odpowiedzialne za bezpieczeństwo i porządek w państwie

– rozumie potrzebę ich tworzenia i działania

– rozpoznaje logo tych instytucji

– przedstawia najważniejsze instytucje, które powołuje państwo w celu zapewnienia bezpieczeństwa i porządku

– omawia podstawowe zadania tych instytucji

– rozpoznaje istotne informacje zawarte w logo tych instytucji

– podaje cele tworzenia policji, CBA, ABW i straży: granicznej, celnej, ochrony kolei, leśnej, rybackiej i gminnej

– rozróżnia zadania CBA i ABW

– ocenia działalność instytucji odpowiadających za bezpieczeństwo i porządek w Polsce

– dostrzega różnice w zadaniach instytucji odpowiadających za bezpieczeństwo i porządek, np. policji, straży gminnej

– proponuje rozwiązania, które mogą wpłynąć na poprawę bezpieczeństwa i porządku w państwie

– uzasadnia potrzebę, istnienia i działania wszystkich instytucji

Zasady wprowadzenia stanu nadzwyczajnego

– zna i rozumie pojęcia: stanu nadzwyczajnego, stanu wojennego, stanu wyjątkowego i stanu klęski żywiołowej

– wie, kiedy i kto wprowadził stan wojenny w Polsce

– zna podstawy prawne do wprowadzenia stanu wojennego w Polsce

– omawia postanowienia dotyczące rodzajów stanów nadzwyczajnych

– rozróżnia poszczególne stany nadzwyczajne i warunki ich wprowadzania

– omawia dokumenty i źródła dotyczące stanów nadzwyczajnych w Polsce

– charakteryzuje zasady wprowadzenia stanów nadzwyczajnych i restrykcje podczas ich trwania

– charakteryzuje stany nadzwyczajne w Polsce: stan wojenny, stan wyjątkowy i stan klęski żywiołowej

– ocenia postać generała Wojciecha Jaruzelskiego

– analizuje podobieństwa i różnice między stanem wojennym, stanem wyjątkowym i stanem klęski żywiołowej

– wyszukuje informacje na temat stanowiska Trybunału Konstytucyjnego w sprawie Dekretu z dnia 15 grudnia 1981 r.

– ocenia legalność wprowadzenia stanu wojennego w Polsce w 1981 r.

– analizuje zasadność wprowadzenia stanów nadzwyczajnych w Polsce i ich podstawy prawne

– argumentuje swoje stanowisko na temat zasadności wprowadzenia stanu wojennego w Polsce

– potrafi przedstawić i uzasadnić argumenty za i przeciw wprowadzenia stanu wojennego w Polsce w 1981 r.

Administracja rządowa

– rozróżnia administrację rządową centralną i administrację rządową terenową

– wyjaśnia pojęcia: wojewody, służby cywilnej, służby publicznej, dobra wspólnego

– określa najważniejsze zadania administracji rządowej i służby cywilnej

– przedstawia podział administracji na rządową centralną i terenową oraz zespoloną i niezespoloną

– wymienia centralne organy administracji rządowej, organy administracji zespolonej i niezespolonej

– omawia obowiązki członków Korpusu Służby Cywilnej

– charakteryzuje administrację rządową centralną i terenową

– rozróżnia pracowników służby cywilnej i mianowanych przez Szefa Służby Cywilnej urzędników służby cywilnej

– potrafi odnieść się do idei służby publicznej i istoty służby cywilnej – dobra wspólnego

– podaje przykłady, czym zajmuje się administracja rządowa centralna i administracja terenowa (zespolona i niezespolona)

– ocenia funkcjonowanie służby cywilnej w Polsce

– charakteryzuje kompetencje wojewody i obowiązki członków Korpusu Służby Cywilnej

– projektuje spotkanie z przedstawicielem administracji zespolonej lub niezespolonej

– przedstawia propozycje działań, które mogłyby podnieść jakość pracy administracji rządowej

4. Organy kontroli państwowej, ochrony prawa i zaufania publicznego

Organy kontroli państwowej, ochrony prawa i zaufania publicznego

– zna i rozumie pojęcia: organów kontroli państwowej, organów ochrony prawa, NIK-u, Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Prokuratury, IPN-u, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Urzędu Komunikacji Elektronicznej, lustracji

– wymienia najważniejsze zadania organów kontroli państwowej i ochrony prawa

– omawia kompetencje NIK-u

– przedstawia uprawnienia i sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich

– opisuje procedurę lustracyjną

– podaje kategorie osób, które jej podlegają

– wymienia Rzeczników Praw Obywatelskich

– charakteryzuje zadania IPN

– odnosi je do wybranych przykładów

– wymienia zadania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i Urzędu Komunikacji Elektronicznej

– ocenia działalność Najwyższej Izby Kontroli dla funkcjonowania państwa

– analizuje pracę Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Prokuratury, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Urzędu Komunikacji Elektronicznej i ocenia wypełnianie przez nich ich zadań

– projektuje spotkanie z przedstawicielem organu kontroli państwowej i ochrony prawa

– przygotuje projekt debaty na temat lustracji i kontrowersji z nią związanych

5. Samorząd terytorialny w Polsce

Samorząd terytorialny w Polsce i jego zadania

– zna i rozumie pojęcia: samorządu terytorialnego, demokracji bezpośredniej, demokracji pośredniej i referendum

– rozróżnia samorząd gminny, powiatowy i wojewódzki

– wymienia rodzaje samorządów: terytorialny, pracowniczy, zawodowy i uczniowski

– omawia formy demokracji bezpośredniej i demokracji przedstawicielskiej w samorządach terytorialnych

– opisuje instytucję referendum lokalnego

– przedstawia zadania samorządu gminnego, powiatowego i wojewódzkiego

– wyjaśnia, jakie są źródła dochodów samorządów terytorialnych i jak uchwalany jest budżet gminy

– charakteryzuje władze gminy, powiatu i województwa

– rozróżnia sposób wyboru władz samorządowych

– wyszukuje i analizuje informacje na temat dochodów i wydatków gminy

– omawia sposób nadzoru działalności samorządów terytorialnych przez Prezesa Rady Ministrów, wojewodę i Regionalne Izby Obrachunkowe

– określa, czy ww. system jest wystarczający

– analizuje rozwój swojej gminy w ostatnim okresie i przedstawia perspektywy jej rozwoju

– projektuje wycieczkę do Urzędu Gminy na spotkanie z pracownikami lub obserwację posiedzenia Rady Gminy

II. Prawo

1. Propedeutyka wiedzy o prawie

Pojęcie i funkcje prawa

– wyjaśnia znaczenie pojęć: prawa, normy prawnej, przepisu prawnego

– wylicza funkcje i zadania prawa

– zna i rozumie źródła prawa

– przedstawia krótki rys historyczny prawa

– podaje znaczenie prawa w życiu człowieka

– rozróżnia źródła, z których wywodzą się normy w różnych systemach prawnych

– charakteryzuje różne koncepcje interpretacji prawa: koncepcję prawa naturalnego, pozytywistyczną, psychologiczną i realistyczną

– porównuje prawo w ujęciu przedmiotowym i w ujęciu podmiotowym

– omawia rodzaje i elementy normy prawnej

– ocenia, na czym polega konflikt między prawem naturalnym a stanowionym

– potrafi określić elementy normy prawnej – hipotezę, dyspozycje i sankcję

– dokonuje interpretacji przykładów norm Kodeksu cywilnego i Kodeksu wykroczeń

– uzasadnia swoje stanowisko na temat skuteczności funkcji represyjnej i wychowawczej

System prawny

– zna i rozumie pojęcia: systemu prawnego, prawa stanowionego, prawa zwyczajowego, prawa precedensowego, ławy przysięgłych

– wie, gdzie obowiązuje prawo precedensowe, podaje przykłady

– wyjaśnia zasadę spójności, hierarchiczności i zupełności w systemie prawnym

– rozpoznaje normy prawa stanowionego i normy prawa naturalnego

– charakteryzuje zasady obowiązujące w systemie prawnym: zasady spójności, hierarchiczności i zupełności

– wyszukuje sprzeczności prakseologiczne w życiu codziennym , np. normy syzyfowe, i wyjaśnia ich znaczenie

– przeprowadza logiczny wywód na temat funkcjonowania zasad: spójności, hierarchiczności i zupełności w życiu społecznym

– porównuje rolę prawa zwyczajowego oraz prawa precedensowego w systemie common law

– analizuje proces w systemie anglosaskim i popiera go przykładami z życia

– analizuje argumenty zwolenników i przeciwników

– uzasadnia swoje stanowisko na temat związków partnerskich

Rodzaje i gałęzie prawa

– wymienia główne gałęzie prawa

– rozróżnia prawo publiczne i prywatne

– wie, że prawo publiczne dotyczy funkcjonowania państwa, a prawo prywatne dotyczy interesów jednostki

– rozpoznaje podstawowe rodzaje prawa i gałęzie prawa

– rozróżnia podmioty prawa międzynarodowego: państwa, organizacje międzynarodowe, narody

– charakteryzuje różne rodzaje prawa i podaje przykłady z życia

– omawia gałęzie prawa wewnętrznego: prawo konstytucyjne, cywilne, rodzinne, karne, pracy, handlowe, finansowe i administracyjne

– uzasadnia znaczenie prawa międzynarodowego publicznego w obecnym czasie

– analizuje systemy prawne i potrafi podać podobieństwa i różnice między systemem kontynentalnym prawa a common law

– projektuje proces karny w jednej sprawie w systemie kontynentalnym i systemie common law

– przeprowadza jego symulację

– uzasadnia znaczenie ławy przysięgłych w systemie precedensowym i ławnika w systemie kontynentalnym

2. System prawny Rzeczypospolitej Polskiej

Źródła prawa w Polsce

– wymienia podstawowe źródła prawa w Polsce: Konstytucję, ustawy, akty normatywne o randze ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia i akty prawa miejscowego

– wyjaśnia pojęcia: ratyfikacji, vacatio legis, dekretu, kontrasygnaty

– zna publikacje aktów prawnych

– opisuje źródła prawa w Polsce

– przedstawia hierarchię aktów prawnych

– omawia sposoby publikowania aktów prawnych

– rozróżnia akty prawa wewnętrznego: zarządzenia Prezydenta RP, uchwały wydawane przez Radę Ministrów i zarządzenia wydawane przez ministrów

– charakteryzuje źródła prawa obowiązujące w RP

– klasyfikuje akty prawne według rangi

– przedstawia na schemacie hierarchię aktów prawnych

– uzasadnia konieczność porządku aktów prawnych

– ocenia skutki, które wynikły dla prawa krajowego po wstąpieniu Polski do UE

– wskazuje na zagrożenia płynące Art.90.1 Konstytucji RP

– rozpoznaje akty prawne i dzienniki urzędowe, w których te akty są publikowane

– analizuje i dokonuje krytycznej oceny zapisu w Konstytucji RP Art.90.1

– argumentuje swoje stanowisko na temat zagrożenia suwerenności Polski wynikające z tego artykułu

Praworządność

– wyjaśnia znaczenie pojęć: praworządności, państwa prawa

– wyjaśnia, na czym polega praworządność

– wskazuje zasady oraz instytucje, które stoją na straży praworządności

– charakteryzuje praworządność w stosunku do organów państwowych i obywateli

– omawia przypadki łamania praworządności

– uzasadnia twierdzenie, że praworządność jest niezbędnym warunkiem funkcjonowania państwa demokratycznego

– wyszukuje w Konstytucji RP fragmenty, które wskazują na praworządność

– ocenia, na ile Polska jest krajem praworządnym

– analizuje dwie koncepcje praworządności: formalna i materialną, zajmuje stanowisko i argumentuje je

3. Władza sądownicza Rzeczypospolitej Polskiej

Wymiar sprawiedliwości

– przedstawia strukturę sądownictwa w Polsce

– zna i rozumie zasady funkcjonowania sądów

– wyjaśnia pojęcie niezależności sądów i niezawisłości sędziów

– wyjaśnia, jaką rolę odgrywa Sąd Najwyższy i Krajowa Rada Sądownictwa

– przedstawia sposób powoływania i zadania Sadu Najwyższego

– charakteryzuje sądy powszechne, zadania, którymi się zajmują, oraz ich dwuinstancyjność

– omawia gwarancje formalne niezawisłości sędziowskiej

– uzasadnia swoje stanowisko na temat rozdziału kompetencji Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego

– ocenia sądową kontrolę działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne, czy jest wystarczająca

– analizuje zadania Krajowej Rady Sądownictwa

– uzasadnia rolę, jaką odgrywa ona w polskim systemie prawnym

– ocenia polski wymiar sprawiedliwości na podstawie danych statystycznych

– ocenia, jak zawód sędziego jest postrzegany jako zawód zaufania publicznego

– projektuje listę zmian, które wpłynęłyby na poprawę wizerunku wymiaru sprawiedliwości

Trybunały

– wyjaśnia podstawową funkcję Trybunału Konstytucyjnego: orzekanie o konstytucyjności i legalności aktów normatywnych

– wymienia, kto może zwrócić się z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego

– wyjaśnia, kto może stanąć przed Trybunałem Stanu jako oskarżony

– przedstawia sposób powoływania Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu

– charakteryzuje sposób załatwiania spraw przez Trybunał Konstytucyjny, odwołuje się do przykładów rozstrzygniętych spraw

– porównuje działalność trybunału w Polsce z procedurą impeadmentu w USA

– ocenia znaczenie skargi konstytucyjnej dla funkcjonowania państwa prawa

– uzasadnia potrzebę istnienia Trybunałów

– argumentuje za i przeciw powoływaniu Trybunałów

– ocenia znaczenie Trybunałów dla funkcjonowania państwa prawa w Polsce

– ocenia działalność Trybunału Stanu na podstawie rozstrzygniętych spraw

4. Prawo cywilne

Prawo cywilne

– wyjaśnia pojęcia: osoby fizycznej, osoby prawnej, zdolności prawnej, zdolności do czynności prawnych, służebności, odpowiedzialności cywilnej, umowy leasingu

– wymienia podmioty prawa cywilnego i rodzaje zobowiązań

– omawia prawo rzeczowe i prawo zobowiązań

– omawia podstawowe środki odwoławcze: apelację, skargę kasacyjną, zażalenie

– przedstawia zasady postępowania cywilnego

– charakteryzuje procedury odwoławcze w postępowaniu cywilnym

– rozróżnia strony w postępowaniu procesowym i nieprocesowym

– sporządza pozew o przykładową sprawę cywilną do sądu

– porównuje przepisy prawa handlowego dotyczące czynności handlowych: umowa leasingu, agencyjna, komisu, przewozu i składu

– analizuje tekst kodeksu

– zajmuje stanowisko i potrafi je poprzeć argumentami

– przygotuje projekt debaty na temat „Przezorny zawsze ubezpieczony”

5. Prawo rodzinne

Prawo rodzinne

– wyjaśnia pojęcia: małżeństwa, konkordatu, wspólnoty majątkowej, rozwodu, pokrewieństwa, powinowactwa, wstępnych, zstępnych, linii bocznej, powództwa, przysposobienia, adopcji, opieki, kurateli

– wymienia przeszkody zawarcia związku małżeńskiego

– wyjaśnia pojęcia: intercyzy, separacji, konkubinatu, zaprzeczenia ojcostwa

– omawia przeszkody zawarcia związku małżeńskiego według kodeksu prawa kanonicznego

– określa prawa i obowiązki dzieci w rodzinie

– omawia pochodzenie dziecka

– określa podobieństwa i różnice między ustawową a umowną wspólnotą majątkową

– wyjaśnia, na czym polega władza rodzicielska

– charakteryzuje konsekwencje zawarcia związku małżeńskiego

– określa zadania instytucji zajmujących się ochroną rodziny

– podaje argumenty za legalizacją związków partnerskich osób o odmiennej płci i przeciwko niej

– ukazuje i ocenia przyczyny ograniczenia i zawieszenia władzy rodzicielskiej

– analizuje małżeństwo jako instytucję prawną

– przeprowadzi wywiad dotyczący problemu adopcji w Polsce

6. Prawo karne i prawo wykroczeń

Wybrane zagadnienia prawa karnego w Polsce

– wymienia rodzaje przestępstw

– wymienia formy popełnienia przestępstwa

– podaje przykłady przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego i prywatnego

– rozróżnia rodzaje przestępstw za względu na: wysokość grożącej kary, sposób ścigania, rodzaj skargi nadającej bieg postępowaniu karnego

– rozróżnia przestępstwo i wykroczenie

– wyjaśnia rolę oskarżyciela posiłkowego

– charakteryzuje kary i środki karne obowiązujące w polskim prawie

– uzasadnia akt oskarżenia

– porównuje prawa przysługujące oskarżonemu, świadkowi i ofierze przestępstwa

– uzasadnia skuteczność sankcji karnej, egzekucyjnej i sankcji nieważności w polskim prawie

– zajmuje stanowisko w kwestii czynników wykluczających odpowiedzialność karną, np. obrona konieczna

Postępowanie karne

– wyjaśnia pojęcia: świadka koronnego, świadka incognito, apelacji, kasacji, zażalenia, wiktymizacji

– podaje zasady wnoszenia apelacji i kasacji w sprawach karnych

– przedstawia etapy postępowania karnego

– opisuje przebieg postępowania karnego oraz uczestniczące w nim organy i strony

– charakteryzuje zasady postępowania karnego

– charakteryzuje prawa i obowiązki świadka w procesie karnym

– sporządza akt oskarżenia jako oskarżyciel prywatny

– sporządza akt zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa

– wyjaśnia rolę oskarżyciela posiłkowego

– uzasadnia akt oskarżenia

7. Prawo administracyjne

Prawo administracyjne

– przedstawia strukturę sądownictwa administracyjnego

– odróżnia akty administracyjne od innego rodzaju dokumentów

– rozpoznaje, kiedy akt administracyjny jest ważny

– podaje zadania administracji publicznej

– charakteryzuje zasady postępowania administracyjnego

– wyjaśnia, jak odwołać się od decyzji i postanowień organów administracyjnych

– charakteryzuje przebieg postępowania administracyjnego

– sporządza przykładowe odwołanie od decyzji administracyjnej

– przygotowuje skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego

– uzasadnia skuteczność środków odwoławczych od decyzji administracyjnej

– uzasadnia stwierdzenie, że sądy administracyjne stanowią jedną z gwarancji przestrzegania praw człowieka

8. Obywatel wobec prawa

Obywatel wobec prawa

– wymienia różne formy naruszenia prawa

– wymienia organizacje społeczne, które mogą udzielić pomocy prawnej

– przedstawia kompetencje instytucji i osób udzielających pomocy prawnej

– omawia różne postawy związane z przestrzeganiem prawa

– wskazuje, do jakich instytucji i osób można się zwrócić o pomoc prawną w konkretnych sytuacjach

– charakteryzuje instytucje i osoby udzielające pomocy prawnej

– odnajduje w odpowiednim akcie prawnym przepis dotyczący wybranego kazusu prawnego i interpretuje go

– do poszczególnych spraw przyporządkowuje odpowiedni akt prawny (kodeks)

– pisze fikcyjny pozew w sprawie cywilnej, zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa i odwołanie od decyzji administracyjnej (wg wzoru)

9. Prawa człowieka

Pojęcie i geneza praw człowieka

– wyjaśnia pojęcie prawa człowieka

– wymienia naturalne cechy praw człowieka

– wymienia przykładowe prawa 3 generacji praw człowieka

– ukazuje historyczny rodowód praw człowieka

– rozróżnia prawa i wolności osobiste, polityczne oraz ekonomiczne, społeczne i kulturalne

– wskazuje, do której generacji należą poszczególne prawa

– charakteryzuje wkład Polski w rozwój idei praw człowieka

– wyszukuje w tekście Preambuły do Powszechnej Deklaracji Prawa Człowieka zapisy dotyczące idei praw człowieka

– uzasadnia wkład Wielkiej Brytanii, Francji i Stanów Zjednoczonych w rozwój idei praw człowieka

– ocenia Konstytucję 3 maja pod kątem praw człowieka

– argumentuje, jaki wpływ na ideę praw człowieka ma rozwój technik wojennych

Katalog najważniejszych praw człowieka

– wymienia podstawowe dokumenty dotyczące ochrony praw człowieka

– podaje katalog podstawowych praw człowieka

– ukazuje główne postanowienia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948 r.

– omawia postanowienia nieulegające zawieszeniu

– charakteryzuje tradycyjny katalog praw człowieka

– podaje różnicę pomiędzy prawem do nauki a obowiązkiem szkolnym

– podaje argumenty za i przeciw stosowaniu kary śmieci

– analizuje sposoby ingerencji w wolność myśli

– dokonuje analizy prawa do życia i ocenia problem eutanazji

Systemy ochrony praw człowieka

– opisuje system ochrony praw człowieka funkcjonujący na mocy Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i Międzynarodowych Paktów Praw Człowieka Narodów Zjednoczonych

– wymienia dwa systemy ochrony praw człowieka

– wyjaśnia, jak działa i jakie sprawy rozpatruje Europejsko Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu

– wyjaśnia cel tworzenia regionalnych systemów ochrony praw człowieka

– charakteryzuje Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka

– charakteryzuje systemy ochrony praw człowieka w ramach Rady Europy oraz Unii Europejskiej

– pisze według wzoru skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu lub Komitetu Praw Człowieka w Genewie

– analizuje z punktu widzenia międzynarodowych standardów praw człowieka przypadki naruszania praw i wolności w różnych państwach

– podaje argumenty za i przeciw zasadzie uniwersalizmu praw człowieka

– ocenia skuteczność funkcjonowania europejskiego systemu ochrony praw człowieka

– ocenia znaczenie Międzynarodowego Trybunału Karnego w Hadze dla systemu ochrony praw człowieka na świecie

– argumentuje zakres działania i skuteczność Trybunału Sprawiedliwości UE, Europejskiego Inspektora Danych Osobowych, Europejskiego Urzędu Policji (Europol), Europejskiej Jednostki Współpracy Sądowej (Eurojust)

Ochrona praw człowieka w Polsce

– przedstawia prawa i wolności zagwarantowane w Konstytucji RP

– wymienia środki i mechanizmy ochrony praw człowieka w Polsce

– wymienia instytucje państwowe, powołane do ochrony praw i wolności człowieka w Polsce

– odnosi przedstawione w mediach przypadki naruszenia praw lub wolności w Polsce do Konstytucji RP

– omawia przykłady przestrzegania praw mniejszości narodowych, etnicznych i religijnych w Polsce

– charakteryzuje przykłady działalności Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka

– charakteryzuje stopień realizacji praw socjalnych w Polsce

– rozważa dylematy związane z prawami socjalnymi i sposobem ich realizacji przez państwo

– ocenia, jak w Polsce są przestrzegane prawa dziecka i ucznia

– analizuje stan przestrzegania praw mniejszości narodowych, etnicznych i religijnych w Polsce

– przygotowuje opracowanie na temat naruszania i ochrony praw człowieka w wybranej dziedzinie

Organizacje pozarządowe ochrony praw człowieka

– wymienia organizacje pozarządowe ochrony praw człowieka na świecie i w Polsce

– zna symbole wybranych organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną praw człowieka n a świecie i w Polsce

– wymienia przykłady działalności Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża

– wymienia przykłady łamania praw człowieka w Polsce i na świecie

– charakteryzuje działalność wybranych organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną praw człowieka

– charakteryzuje działalność organizacji pozarządowych w Polsce

– wyszukuje przykłady działalności organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną praw człowieka

– podaje argumenty za i „=przeciw działalności wybranych organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną praw człowieka w Polsce

– ocenia skuteczność działalności wybranych organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną praw człowieka

– uzasadnia związek powstania organizacji pozarządowych z działalnością opozycyjną w Polsce

III. Stosunki międzynarodowe

1. Pojęcie i zakres stosunków międzynarodowych

Pojęcie i zakres stosunków międzynarodowych

– wyjaśnia pojęcie stosunków międzynarodowych

– wymienia płaszczyzny stosunków międzynarodowych

– wymienia niepaństwowych uczestników stosunków międzynarodowych

– podaje przykłady wydarzeń, które były przełomowe dla stosunków międzynarodowych

– charakteryzuje rolę państwa w stosunkach międzynarodowych

– charakteryzuje płaszczyzny stosunków międzynarodowych

– omawia okoliczności powstania i znaczenie pojęcia dyplomacji pingpongowej

– ocenia wpływ korporacji transnarodowych na przebieg stosunków międzynarodowych

– przedstawia i ocenia funkcje nauki w stosunkach międzynarodowych

– udowadnia wpływ sportu i turystyki na stosunki międzynarodowe

Podmioty i zasady prawa międzynarodowego

– wyjaśnia pojęcia: prawa międzynarodowego, pacta sunt servanda

– wymienia źródła prawa międzynarodowego

– wymienia podmioty prawa międzynarodowego

– omawia źródła prawa międzynarodowego

– charakteryzuje zasady prawa międzynarodowego

– charakteryzuje składowe systemu prawa międzynarodowego (normy bezwzględnie obowiązujące, normy względnie obowiązujące, normy moralne, polityczne, normy kurtuazji międzynarodowej)

– w różnych źródłąch informacji znajduje przykłady umów międzynarodowych, uchwał organizacji międzynarodowych oraz zwyczaju międzynarodowego

– uzasadnia, dlaczego wspólnoty powstańcze oraz narody należy traktować jako podmioty prawa międzynarodowego

– uzasadnia wpływ globalizacji na współczesne stosunki między państwami

– przedstawia i ocenia zakres podmiotowości prawnomiędzynarodowej

2. Polityka zagraniczna Polski

Racja stanu Polski

– definiuje pojęcia: polityki zagranicznej, interesu narodowego, racji stanu

– przedstawia główne kierunki polskiej polityki zagranicznej

– wskazuje na mapie państwa, z którymi sąsiaduje Polska

– wymienia instrumenty polityki zagranicznej państwa

– przedstawia działania Polski w dziedzinie pomocy rozwojowej

– wymienia państwa, do których skierowana jest pomoc rozwojowa zadeklarowana przez Polskę

– wyjaśnia, jakie znaczenie w polityce zagranicznej państwa odgrywa racja stanu

– charakteryzuje główne kierunki polskiej polityki zagranicznej po 1989 r. i sposoby jej prowadzenia na wybranych przykładach

– charakteryzuje program polskiej współpracy rozwojowej

– porównuje pozycję polityczną Polski przed i po 1989 r.

– uzasadnia potrzebę uczestnictwa Polski w międzynarodowej współpracy na rzecz rozwoju

– uzasadnia celowość działań związanych z pomocą rozwojową zadeklarowaną przez Polskę

– wyjaśnia, jaki wpływ na polską politykę zagraniczną ma członkowstwo w Unii Europejskiej

– ocenia główne kierunki polskiej polityki zagranicznej po 1989 r.

Stosunki Polski z sąsiadami

– wyjaśnia pojęcia: Jesieni Narodów, zburzenia muru berlińskiego, pomarańczowej rewolucji, aksamitnej rewolucji, rewolucji róż, Euro 2012

– wymienia daty zjednoczenia Niemiec, rozpadu Czechosłowacji i ZSRR

– wymienia wydarzenia, które wpłynęły na zmianę sytuacji politycznej Polski po 1989 r.

– określa prawne i polityczne zasady współpracy polsko-niemieckiej

– charakteryzuje relacje Polski z wybranymi państwami, na podstawie samodzielnie zebranych informacji

– przedstawia i ocenia rozwój stosunków polsko-niemieckich po 1989 r.

– ocenia rozwój współpracy międzyregionalnej i transgranicznej Polski z krajami byłego ZSRR

– podaje argumenty za i przeciw normalizacji stosunków polsko-rosyjskich po 1991 r.

– uzasadnia swoje stanowisko w kwestii relacji Polski z krajami byłego ZSRR

– ocenia skuteczność polityki pojednania historycznego Polski z Niemcami i Ukrainą

3. Stosunki międzynarodowe w wymiarze globalnym

Zagrożenia bezpieczeństwa międzynarodowego

– wyjaśnia pojęcia: politycznych linii podziału świata, terroryzmu, zimnej wojny

– wymienia przykładowe organizacje terrorystyczne na świecie

– wymienia konflikty na świecie, którym towarzyszy terroryzm

– wskazuje i wyjaśnia przyczyny konfliktów we współczesnym świecie

–opisuje strategie zwalczania terroryzmu

– omawia przyczyny, motywy i sposoby działania terrorystów

– charakteryzuje wybrane typy terroryzmu o różnych programach ideologicznych

– korzystając z różnych źródeł informacji, przedstawia historię terroryzmu na świecie

– porównuje różne rodzaje terroryzmu na świecie

– ocenia stopień zagrożenia bezpieczeństwa międzynarodowego ze strony cyberterroryzmu

– ocenia strategie zwalczania terroryzmu

– uzasadnia konieczność lub szkodliwość ewentualnego ograniczenia praw obywatelskich jako zabiegu mającego służyć walce z terroryzmem

Problemy współczesnego świata

– wyjaśnia pojęcia: problemów współczesnego świata, szoku przyszłości, efektu cieplarnianego, dziury ozonowej, kwaśnych deszczy, analfabetyzmu

– wymienia najważniejsze problemy współczesnego świata

– wymienia różnorodne formy działania na rzecz ochrony środowiska

– wymienia przyczyny wzrastającej liczby ludności emigrującej ze wsi do miast

– wyjaśnia przyczyny dysproporcji między globalną Północą i globalnym Południem oraz mechanizmy i działania, które ją zmniejszają lub powiększają

– charakteryzuje najważniejsze problemy współczesnego świata

– przedstawia na przykładach wzajemne zależności pomiędzy państwami biednymi i bogatymi w polityce, ekonomi, kulturze i ekologii

– uzasadnia zagrożenia wynikające z wysokiego poziomu analfabetyzmu i postępu naukowo-technicznego

– ocenia problemy moralne wynikające z rozwoju cywilizacyjnego

– ocenia formy działania na rzecz ochrony środowiska

– ocenia poziom rozwoju i stopień zacofania wybranych państw na tle Europy i świata

Inicjatywy na rzecz pokoju światowego, demokracji i praw człowieka

– wyjaśnia pojęcia: gorącej linii, Planu Rapackiego, Międzynarodowego Dnia Pokoju

– wymienia nazwy organizacji działających na rzecz ochrony bezpieczeństwa i pokoju

– wymienia przykłady uzgodnień społeczności międzynarodowej dotyczącej kontroli zbrojeń

– przedstawia inicjatywy na rzecz pokoju, demokracji i praw człowieka

– charakteryzuje działania laureatów Pokojowej Nagrody Nobla

– charakteryzuje działalność organizacji pozarządowych na rzecz pokoju

– uzasadnia skuteczność działań zmierzających do ograniczenia zbrojeń na świecie

– opracowuje plakat promujący Międzynarodowy Dzień Pokoju lub Światowy Dzień Pokoju

– ocenia celowość uzgodnień społeczności międzynarodowej dotyczących kontroli zbrojeń

– uzasadnia konieczność wprowadzenia gorącej linii w 1962 r. w celu przeprowadzenia rozmów przez przywódców USA i ZSRR w sytuacjach kryzysowych

4. Globalizacja współczesnego świata

Globalizacja współczesnego świata

– wyjaśnia pojęcia: globalizacji, alterglobalistów, homogenizacji kultury, ekologizmu

– wymienia płaszczyzny, do których przenika proces globalizacji

– wymienia przykłady organizacji o podłożu ekonomicznych utożsamianych z procesem globalizacji

– wymienia organizacje pozarządowe mające zasięg ogólnoświatowy i wpływ na globalne organizacje międzynarodowe

– przedstawia wieloaspektowy charakter procesów globalizacji (polityka, gospodarka, kultura, komunikacja i ekologia)

– charakteryzuje zasady ochrony odrębności kulturowej danego narodu przed homogenizacją

– ocenia role wybranych państw oraz instytucji o zasięgu globalnym, np. organizacji, korporacji i mediów, w procesie globalizacji

– podaje argumenty za i przeciw tezie: „Proces globalizacji korzystnie wpływa na rozwój krajów Trzeciego Świata

– rozważa rację ruchów ekologicznych i alterglobalistycznych oraz racje ich przeciwników

– na podstawie różnych źródeł informacji formułuje własne stanowisko powyższej sprawie

5. System bezpieczeństwa i współpracy

Przemiany polityczne w Europie i na świecie po upadku komunizmu

– wyjaśnia pojęcia: żelaznej kurtyny, Układu Warszawskiego, głasnosti, pierestrojki, Jesieni Narodów, upadku muru berlińskiego, aksamitnej rewolucji

– wymienia przykłady konfliktów w okresie zimnej wojny

– wymienia państwa Europy Środkowo-Wschodniej, w których po 1989 r. doszło do obalenia komunizmu

– wymienia zmiany na mapie politycznej Europy w latach 1989–2000

– wskazuje na mapie nowo powstałe państwa po Jesieni Narodów w Europie

– charakteryzuje przemiany, jakie nastąpiły w Europie i na świecie po upadku komunizmu

– charakteryzuje stopniowy rozpad dominacji ZSRR nad państwami Europy Środkowo-Wschodniej

– ocenia kwestie upadku dwubiegunowego układu sił na świecie na początku lat 90. XX w.

– analizuje na wybranych przykładach potencjalne zagrożenia i współczesne konflikty na świecie

– ocenia zmiany charakteru zagrożeń międzynarodowych na przełomie XX i XXI w.

– na podstawie prezentowanych plakatów dokonuje analizy problemu zimnej wojny i wyborów parlamentarnych w Polsce 4 czerwca 1989 r.

Organizacja Narodów Zjednoczonych

– wyjaśnia pojęcia: państw osi, Organizacji Narodów Zjednoczonych, Zgromadzenia Ogólnego, Rady Bezpieczeństwa, Sekretarza Generalnego, Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, Rady Gospodarczej i Społecznej, Rady Powierniczej, terytoriów powierniczych

– wymienia podstawowe informacje dotyczące ONZ: liczbę członków, flagę, emblemat, siedziby i języki

– wymienia dokumenty, które są prawną podstawą funkcjonowania ONZ

– wymienia główne organy ONZ: Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Sekretarz Generalny, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, Rada Gospodarcza i Społeczna, Rada Powiernicza

– wymienia sekretarzy generalnych ONZ

– wymienia okresy, kiedy Polska była niestałym członkiem Rady Bezpieczeństwa

– opisuje cele i metody działania ONZ

– charakteryzuje kompetencje organów ONZ; Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Sekretarz Generalny, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, Rada Gospodarcza i Społeczna, Rada Powiernicza

– na podstawie Preambuły Karty Narodów Zjednoczonych przedstawia wydarzenia historyczne i wartości, do których nawiązuje preambuła

– opracowuje zestaw pytań i przeprowadza wywiad z Sekretarzem generalnym ONZ, w rolę którego wciela się wybrany uczeń

– ocenia czy struktura ONZ spełnia założone w 1945 r. cele

– uzasadnia przyczyny zawieszenia działalności Rady Powierniczej i ocenia słuszność tej decyzji

Organizacje międzynarodowe związane z ONZ

– rozwija skróty i wyjaśnia pojęcia: WHO, ILO, FAO, IMF, IBRD, WTO, OECD, UNESCO, UNIDO, IAEA, UNICEF, UNHCR

– podaje przykłady działań ww. organizacji

– wymienia 13 obiektów z Polski znajdujące się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego Ludzkości

– wymienia polskich ambasadorów dobrej woli przy UNICEFIE

– rozpoznaje logo organizacji wyspecjalizowanych ONZ

– charakteryzuje działanie organizacji: WHO, ILO, FAO, IMF, IBRD, WTO, OECD, UNESCO, UNIDO, IAEA, UNICEF, UNHCR

– charakteryzuje specjalne programy i fundusze przygotowane przez ONZ

– na podstawie różnych źródeł informacji odszukuje konkretne przykłady działalności organizacji wyspecjalizowanych ONZ

– analizuje na wybranych przykładach wszystkie sfery działalności omawianych organizacji wyspecjalizowanych ONZ

– ocenia celowość i skuteczność działania

Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (IAEA), która pracuje nad bezpiecznym i pokojowym zastosowaniem energii atomowej

– uzasadnia konieczność powołania i funkcjonowania specjalnych programów i funduszy ONZ

Działalność ONZ

– wyjaśnia pojęcia: operacji pokojowych, misji humanitarnych, Gromu, „Pustynnej Burzy”

– wymień miejsca stacjonowania wojsk polskich w ramach błękitnych beretów (hełmów)

– przedstawia polskie inicjatywy w ranach ONZ

– rozróżnia pojęcia związane z pokojem na świecie: peacekeeping, peacemaking, peacebuilding

– charakteryzuje na przykładach najczęściej stosowane metody rozwiązywania sporów między państwami

– charakteryzuje działalność ONZ na różnych płaszczyznach

– rozważa możliwości prowadzenia akcji humanitarnych, współpracy rozwojowej oraz interwencji pokojowych na obszarach dotkniętych konfliktami zbrojnymi, oceniając ich skuteczność i aspekty moralne

– analizuje udział Polski w pracach ONZ

– ocenia skuteczność działalności ONZ na rzecz umacniania pokoju na świecie

– uzasadnia konieczność reform w ONZ i podaje proponowany przez siebie kierunek tych zmian

Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego

– wyjaśnia pojęcia: integracji militarnej, NATO (North Atlantic Treaty Organization), Partnerstwa dla Pokoju, KFOR (Kosovo Force)

– rozpoznaje logo Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego

– wskazuje na mapie państwa wchodzące w skład NATO

– wymienia najważniejsze operacje wojskowe sojuszu

– wymienia lata przystąpienia do NATO poszczególnych państw członkowskich

– wyjaśnia jak powstało NATO, jakie są jego cele i organy

– analizuje artykuł 5. Traktatu północnoatlantyckiego i wyciąga wnioski

– charakteryzuje podstawowe zasady sojuszu

– przedstawia i ocenia proces przystąpienia Polski do NATO

– analizuje zasadność operacji pokojowych NATO w latach 1995–2005

– ocenia wpływ członkowstwa w NATO na pozycję międzynarodową i poziom bezpieczeństwa Polski

– podaje argumenty za i przeciw tezie, że NATO powinno się stać gwarantem światowego systemu bezpieczeństwa

Regionalne systemy bezpieczeństwa i współpracy

– wymienia regionalne systemy bezpieczeństwa i współpracy

– rozpoznaje logo wybranych organizacji współpracy gospodarczej

– przedstawia organizacje regionalne działające na rzecz bezpieczeństwa na innych kontynentach

– wymienia związki międzypaństwowe w ramach WNP

– wyszukuje w różnych źródłach informacje, przykłady działalności organizacji regionalnych na rzecz bezpieczeństwa

– charakteryzuje europejski system bezpieczeństwa

– ocenia znaczenie regionalnych systemów bezpieczeństwa dla danego regionu i świata

– ocenia znaczenie organizacji współpracy gospodarczej dla danego regionu i świata (APEC, NAFTA, MERCOSUR, OPEC)

– opracuje projekt sesji popularnonaukowej poświęconej udziałowi polskich żołnierzy w misjach pokojowych

– opracuje propozycję organizacji współpracy gospodarczej dla Europy Środkowo-Wschodniej z uwzględnieniem logo, celów i obszaru działania

6. Integracja europejska

Geneza i przebieg integracji europejskiej

– wymienia polityków, którzy zostali uznani za ojców Europy

– podaje najważniejsze daty związane z integracją europejską

– podaje historyczne przykłady integracji europejskiej

– omawia genezę i przebieg integracji europejskiej (fazy integracji)

– wymienia formy integracji europejskiej

– przedstawia główne dokumenty i instytucje związane z procesem integracji europejskiej

– charakteryzuje proces rozszerzania Unii

– omawia czynniki geograficzne, które sprzyjały integracji

– charakteryzuje części składowe integracji ekonomicznej w UE

– wyszukuje w tekście źródłowym niezbędne elementy łączące narody Europy, np. cele Unii

– analizuje deklarację Roberta Schumana z 09.05.1950 r. i formułuje zawarte tam cele integracji europejskiej

– analizuje przesłanki sporu o istotę suwerenności i integracji we współczesnej Europie

– analizuje fragment Traktatu o Unii Europejskiej i formułuje wnioski z uwzględnieniem celów UE szczególnie korzystnych dla Polski

Filary kultury europejskiej

– wyjaśnia pojęcia: europeizacji, konglomeratu, europocentryzmu

– podaje przykłady związków naszego regionu z kulturą europejską

– wymienia z jakimi wydarzeniami wiąże się europeizacja Słowian

– omawia najważniejsze tradycje, z których wywodzi się cywilizacja europejska

– charakteryzuje trzy filary kultury europejskiej

– wyszukuje przykłady wpływu kultury arabskiej i islamu na kulturę europejską

– porównuje poszczególne filary kultury europejskiej

– argumentuje kontrowersyjność postrzegania kultury europejskiej wyłącznie z europejskiego punktu widzenia (europocentryzm)

– ocenia szanse rozwoju kultury naszego regionu przy integracji Polski z UE

– dokonuje syntezy wspólnych korzeni narodów Europy

– wykazuje wpływ i oddziaływanie naszego regionu na kulturę europejską jako część dorobku Polski i Europy

Instytucje i organizacje Unii Europejskiej

– wyjaśnia pojęcia: pomocniczości, subsydiarności

– wymienia główne instytucje Unii Europejskiej

– wyjaśnia najważniejsze procedury decyzyjne w Unii Europejskiej

– wymienia organy doradcze i wyspecjalizowane Unii Europejskiej

– przedstawia grupy polityczne w Parlamencie Europejskim

– wymienia dwie wyspecjalizowane agencje do realizacji szczegółowych zadań UE

– wymienia zasady pomocniczości i solidarności stosowane w działalności UE

– charakteryzuje sposób powoływania: Rady Unii Europejskiej, Parlamentu Europejskiego, Komisji Europejskiej, Rady Europejskiej, Trybunału Sprawiedliwości, Europejskiego Trybunału Obrachunkowego i Europejskiego Banku Centralnego

– charakteryzuje działanie i najważniejsze kompetencje ww. instytucji UE

– przedstawia sposoby podejmowania decyzji politycznych i gospodarczych w Unii Europejskiej, odnosząc je do zasad pomocniczości i solidarności

– ocenia rolę i znaczenie Rady Europy we współpracy ogólnoeuropejskiej

– analizuje konsekwencje, jakie wypływają dla państwa z faktu uczestnictwa w organach międzynarodowych

– porównuje sposób powoływania Parlamentu Europejskiego, Rady Unii Europejskiej i Komisji Europejskiej

Prawo Unii Europejskiej

– wyjaśnia pojęcia: prawa pierwotnego, traktatu akcesyjnego, prawa wtórnego

– wymienia składowe prawa europejskiego

– wymienia czas, miejsce i państwa uczestniczące w traktatach akcesyjnych z lat 1972–2005

– wyjaśnia, jak tworzone jest prawo unijne

– wymienia najważniejsze postanowienia traktatów obowiązujących w Unii Europejskiej

– porównuje zakres działania rozporządzenia i dyrektywy

– charakteryzuje warunki przyjęcia nowego państwa do Unii Europejskiej

– uzasadnia konieczność ujednolicania prawa w państwach członkowskich Unii Europejskiej

– ocenia znaczenie porozumień międzynarodowych zawieranych przez Unię Europejską dla jej funkcjonowania

– uzasadnia tezę, że nadrzędność prawa Unii Europejskiej nad prawem krajowym ogranicza suwerenność państwa

– analizuje konsekwencje polityczne i społeczno-ekonomiczne podpisania przez nowych członków Unii Europejskiej traktatów akcesyjnych

Gospodarka i finanse Unii Europejskiej

– wyjaśnia pojęcia: swobodnego przepływu towarów, kapitału, usług, osób, kryteriów konwergencji

– wymienia główne dochody i wydatki budżetowe Unii Europejskiej

– podaje swobody wspólnego rynku

– wymienia zasady polityki gospodarczej Unii Europejskiej

– wymienia kryteria konwergencji, które musi spełnić państwo, które chce wejść do strefy euro

– przedstawia procedurę uchwalenia budżetu unijnego

– przedstawia wady i zalety wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej

– wyszukuje w różnych źródłach informacje, które obszary pochłaniają największą część budżetu Unii

– wyszukuje w różnych źródłach wskaźniki ekonomiczne Polski

– rozpatruje, czy Polska powinna wprowadzić euro

– ocenia, na ile Polska spełnia kryteria konwergencji na jej drodze wejścia do strefy euro

Ochrona środowiska w Unii Europejskiej

– wyjaśnia pojęcie pakietu klimatycznego

– wymienia instytucje Unii Europejskiej zajmujące się ochroną środowiska

– podaje programy związane z ochroną środowiska

– wymienia propozycje dla państw biedniejszych w realizacji pakietu klimatycznego

– omawia Program Działań na rzecz Środowiska

– charakteryzuje projekty Unii w dziedzinie ochrony środowiska

– omawia obszary chronione programem Natura 2000 w Polsce

– uzasadnia konieczność ochrony środowiska, podając argumenty: ekonomiczne, społeczne i medyczne

– charakteryzuje politykę ochrony środowiska w stosunkach z państwami spoza UE

– ocenia politykę ochrony środowiska w Unii Europejskiej

– projektuje działania na rzecz ochrony środowiska

Przyszłość Unii Europejskiej

– wyjaśnia pojęcia: Europy Ojczyzn, Europy dwóch prędkości, Stanów Zjednoczonych Europy

– wymienia państwa, którym ma służyć Partnerstwo Wschodnie

– wymienia różne kierunki rozwoju Unii Europejskiej

– omawia wizję integracji Charlesa de Gaulle’a

– charakteryzuje działania współczesnych polityków, którzy opowiadają się za koncepcją „Europy Ojczyzn”

– uzasadnia, która koncepcja integracji europejskiej jest najbardziej słuszna

– rozważa dylematy związane z dalszym rozszerzaniem i reformą Unii Europejskiej;szna;lesa de Gaulle’a ;

– ocenia czy Partnerstwo Wschodnie będzie korzystne dla rozwoju integracji

– uzasadnia swoje stanowisko, przedstawiając argumenty polityczne, ekonomiczne, społeczne i historyczne

– ocenia znaczenie zasady pomocniczości dla integracji europejskiej

Organizacje współpracy europejskiej

– przedstawia cele i zasady działania Rady Europy

– opisuje cele i sposób działania Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie

– przedstawia genezę Rady Europy

– opisuje genezę Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie

– wymienia frakcje polityczne w Zgromadzeniu Parlamentarnym

– charakteryzuje najważniejsze organizacje i porozumienia regionalne

– omawia działania Polski w ramach KBWE (OBWE)

– ocenia rolę Rady Europy we współczesnej Europie

– rozróżnia „trzy koszyki” – zasady współpracy

– uzasadnia, że KBWE stanowiła forum dialogu między państwami Wschodu i Zachodu

– analizuje cele działania OBWE

Europa wśród światowych mocarstw

– wyjaśnia znaczenie strategicznych zasobów naturalnych w polityce międzynarodowej

– wymienia najważniejsze atrybuty mocarstwa

– podaje surowce krytyczne dla gospodarki Unii Europejskiej

– przedstawia podział współczesnych mocarstw według politologa Abramo Fimo Kenneth Organsiego

– omawia najważniejsze atrybuty mocarstwa

– rozróżnia typy ładów światowych (jedno-, dwu- i wielobiegunowy), odwołując się do historii XX i XXI wieku

– przedstawia na przykładach znaczenie supermocarstw i mocarstw regionalnych dla ładu światowego

– wskazuje możliwości odgrywania przez Unię Europejską roli światowego mocarstwa

– uzasadnia znaczenie strategicznych zasobów naturalnych w polityce międzynarodowej

– podaje przykłady znaczenia supermocarstw i mocarstw regionalnych dla ładu międzynarodowego

– analizuje zmianę układu sił w stosunkach międzynarodowych na początku XXI wieku

7. Polska w Unii Europejskiej

Integracja Polski z Unią Europejską

– wymienia główne warunki przystąpienia Polski do Unii Europejskiej

– wymienia działania dostosowawcze podjęte przez Polskę

– wymienia korzyści i obawy wynikające z przystąpienia Polski do Unii Europejskiej

– omawia drogę Polski do Unii Europejskiej

– charakteryzuje korzyści i koszty polityczne, ekonomiczne i społeczne przystąpienia Polski do Unii Europejskiej

– przedstawia proces dostosowywania prawa polskiego do unijnego

– analizuje źródła statystyczne i formułuje wnioski

– uzasadnia wpływ polskich polityków w Unii Europejskiej na wzrost euroentuzjastów w Polsce

– ocenia przewodnictwo Polski w Radzie Unii Europejskiej

– uzasadnia, że polska prezydencja w Unii Europejskiej była tak zwaną zieloną prezydencją

Polska we wspólnym rynku i strefie Schengen

– wyjaśnia pojęcia: strefy Schengen, wizowego systemu informacyjny

– wymienia cztery swobody funkcjonowania wspólnego rynku

– wymienia najbardziej widoczne efekty przystąpienia Polski do Unii Europejskiej

– wyjaśnia, na czym polega swobodny przepływ osób, kapitału, towarów i usług w Unii Europejskiej

– wyjaśnia, jakie są zasady przekraczania granic przez polskich obywateli w strefie Schengen i poza nią

– omawia korzyści i zagrożenia wynikające z członkowstwa Polski w strefie Schengen

– przedstawia argumenty polityczne, ekonomiczne i społeczne wynikające z przystąpienia Polski do strefy Schengen

– uzasadnia konieczność wprowadzenia tak zwanych kontroli mobilnych na terenie kraju, w celu sprawdzenia legalności pobytu cudzoziemców

– ocenia zasadność wprowadzenia na granicach osobnych pasów odpraw dla obywateli państw należących do strefy z Schengen

– podaje argumenty za i przeciw wejściu Polski na wspólny rynek i do strefy Schengen

Obywatelstwo Unii Europejskiej

– wyjaśnia pojęcia: obywatela Unii Europejskiej, paszportu europejskiego

– wymienia podstawowe prawa obywateli Unii Europejskiej

– wymienia korzyści wynikające z posiadania obywatelstwa europejskiego

– opisuje prawa i obowiązki wynikające z posiadania obywatelstwa Unii Europejskiej

– charakteryzuje możliwość skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich Unii Europejskiej przeciwko instytucjom i organom UE

– charakteryzuje zasady udziału w wyborach do Parlamentu Europejskiego

– ocenia korzyści wynikające z prawa do opieki dyplomatycznej i konsularnej dla obywateli Unii Europejskiej

– uzasadnia konieczność stosowania 23 oficjalnych języków Unii Europejskiej

– uzasadnia możliwość udziału obywateli innych państw Unii Europejskiej w wyborach do władz lokalnych

– ocenia zasadność prawa dla obywateli państw Unii Europejskiej do udostępnienia dokumentów unijnych

Pozyskiwanie funduszy unijnych

– wyjaśnia pojęcia: funduszy strukturalnych, Programu Kapitał Ludzki, programu regionalnego, Europejskiej Współpracy Terytorialnej

– podaje przykłady wykorzystania funduszy unijnych w regionie

– wymienia warunki ubiegania się o kredyt w ramach programu

– wymienia przykłady finansowania małych przedsiębiorstw

– wymienia etapy cyklu funkcjonowania projektu

– podaje ogólne zasady korzystania z funduszy unijnych przez obywateli, przedsiębiorstwa i inne organizacje w Polsce

– charakteryzuje podstawowe założenia funduszy strukturalnych Unii Europejskiej

– ocenia podstawowe założenia Regionalnego Programu Operacyjnego swojego województwa

– ocenia założenia programów realizowanych w ramach Europejskiej Współpracy Terytorialnej

– uzasadnia możliwość rozwoju infrastruktury i ochrony środowiska w ramach Funduszu Spójności

– ocenia szczegółowe opisy priorytetów do przykładowego programu finansowanego przez Unię Europejską

Podejmowanie nauki i pracy w Unii Europejskiej

– wyjaśnia pojęcia: EURES-u, Europassu, kwalifikacji zawodowych

– wymienia przykładowe zawody regulowane w Unii Europejskiej

– wymienia dokumenty wchodzące w skład Europassu, które wypełniają upoważnione instytucje

– potrafi posługiwać się Europassem

– wyszukuje informacje o możliwościach podejmowania nauki i pracy w państwach Unii Europejskiej

– charakteryzuje świadczenia społeczne, które przysługują pracownikom na umowę o pracę

– sporządza własny Europass – CV

– na podstawie różnych źródeł informacji ocenia warunki zatrudnienia w dowolnie wybranym kraju Unii Europejskiej

– ocenia zasadność wprowadzenia ograniczeń w zatrudnianiu osób pochodzących z innych krajów Unii Europejskiej

– na podstawie różnych źródeł informacji ocenia zasady i wymogi dotyczące podejmowania nauki w wybranych krajach Unii Europejskiej

Skutki przystąpienia Polski do Unii Europejskiej

– wyjaśnia pojęcie grupy państw podobnie myślących

– wymienia płaszczyzny analizy stopnia entuzjazmu Polaków z przystąpienia do Unii Europejskiej

– wymienia korzyści ekonomiczne i polityczne, wynikające z przystąpienia Polski do Unii Europejskiej

– wymienia skutki: społeczno-kulturalne integracji Polski z Unią Europejską

– na podstawie źródeł statystycznych charakteryzuje korzyści polityczne wynikające z członkostwa Polski w Unii Europejskiej

– na podstawie różnych źródeł charakteryzuje korzyści ekonomiczne wynikające z członkostwa Polski w Unii Europejskiej

– ocenia skutki członkowstwa  i perspektywy rozwoju Polski w Unii Europejskiej, odwołując się do danych statystycznych, badań opinii publicznej oraz informacji o wykorzystaniu środków unijnych w Polsce, regionie i gminie

 – analizuje źródła statystyczne i wyciąga wnioski, określa tendencję

– na podstawie źródeł statystycznych analizuje stopień wykorzystania przez Polskę funduszu unijnych

– podaje argumenty za i przeciw integracji Polski z Unią Europejską w kontekście skutków społeczno-kulturalnych