Wymagania - WOS -Cz. I i II- GIMNAZJUM

WYMAGANIA – WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE – KLASA III GIMNAZJUM – Cz. I

Temat lekcji

Osiągnięcia i umiejętności podstawowe

Osiągnięcia i umiejętności ponadpodstawowe

Człowiek jako istota

społeczna

wymienia osiągnięcia cywilizacyjne

ludzi na przestrzeni wieków

wymienia cechy człowieka wyróżniające go ze świata zwierząt

wymienia wartości ważne w jego

życiu

wymienia wartości uniwersalne

odróżnia cechy nabyte od cech wrodzonych

wymienia skutki działalności człowieka na przestrzeni wieków

wyjaśnia proces socjalizacji

wskazuje żnice między procesem

socjalizacji i resocjalizacji

uzasadnia wybór wartości własnych

dokonuje oceny własnej osoby w

kontekście wartości uniwersalnych

Grupy społeczne
i

ich rodzaje

rozumie pojęcie „więźspołeczna”

wymienia rodzaje więzi społecznych

zna definicjęgrupy społecznej

wymienia rodzaje grup społecznych

podaje przykłady grup pierwotnych,

wtórnych, formalnych i nieformalnych

wymienia role społeczne jednostki i

własne

uzasadnia szczególnąrolęrodziny w  życiu człowieka

wyjaśnia rolęwięzi społecznych w

życiu ludzkim

podaje przykłady zachowańkonformistycznych

i nonkonformistycznych

dokonuje, korzystając z różnych

źródeł informacji, oceny wybranej

grupy społecznej

wskazuje związki między funkcjonowaniem  rodziny i społeczeństwa

Społeczeństwo jako

szczególny rodzaj

zbiorowości

definiuje pojęcia: „społeczeństwo”,

„społeczność”, „zbiorowość

dokonuje podziału społeczeństwa

polskiego na „warstwy” i „klasy”

wyjaśnia pojęcie „struktura społeczna”

wymienia elementy struktury społecznej

wymienia przyczyny zróżnicowania

społeczeństwa

podaje żnicęmiędzy warstwąa

klasąspołeczną

uzasadnia zależnośćmiędzy jednostką

a społeczeństwem

ocenia wpływ norm i wartości ogólnoludzkich

Sprawne komunikowanie

się

wymienia rodzaje porozumiewania

się

wymienia techniki skutecznego

porozumiewania się

zna zasady aktywnego słuchania

wyraża emocje w komunikacie „Ja”

wyjaśnia pojęcia: „asertywność

„empatia”, „negocjacje”, „kompromis”

wypowiada własne zdanie na forum

argumentuje wyrażane opinie

podejmuje próby stosowania poznanych

zasad i technik porozumiewania się w życiu

stosuje techniki skutecznego porozumiewania  się

wyraża emocje stosując, techniki

niewerbalne

stosuje zasady aktywnego słuchania

trafnie argumentuje wyrażane opinie

stosuje techniki asertywne w wyrażaniu

emocji i własnego zdania

Moja szkoła

wymienia dokumenty regulujące

pracęszkoły

wymienia najważniejsze organy

szkoły

zna struktury szkolnictwa w Polsce

wymienia szkoły znajdujące sięw

regionie

zna najważniejsze osiągnięcia uczniów swojej szkoły

planuje ścieżkęwłasnego rozwoju edukacyjnego

omawia strukturęszkolnictwa

wymienia instytucje współpracujące

ze szkołą

ocenia system oświaty w Polsce

opracowuje folder: „Szkoły mojego regionu”

Samorząd uczniowski

– szkoła demokracji

zna prawa i obowiązki ucznia

zna prawo o obowiązku nauki

wymienia formy działalności samorządu

uczniowskiego

zna kompetencje samorządu  uczniowskiego

wymienia cechy charakteru pożądane

w pełnieniu funkcji w samorządzie szkolnym

dokonuje samooceny

ocenia działalnośćsamorządu

uczniowskiego

przedstawia swój program wyborczy

konstruuje ankietęna temat życia

szkoły

przeprowadza ankietęw swojej klasie

opracowuje wyniki ankiety

inicjuje ciekawe przedsięwzięcia

aktywizujące uczniów w samorządzie uczniowskim

Czym jest naród?

Symbole narodowe

wymienia czynniki narodotwórcze

rozumie pojęcia: „naród”, „świadomość

narodowa”, „obywatelstwo”

zachowuje sięgodnie wobec symboli narodowych

uczestniczy godnie i z powagąw obchodach rocznicowych uroczystości  państwowych  i szkolnych

omawia okoliczności powstania

polskich symboli narodowych

współuczestniczy w organizacji

uroczystości państwowych i szkolnych

poczuwa siędo obowiązku ochrony

symboli narodowych

propaguje właściwe postawy wobec

symboli narodowych

Czy jesteśmy tolerancyjni?

Mój naród

a inne narody

wymienia mniejszości narodowe

zamieszkujące Polskę

wypisuje z konstytucji uprawnienia

mniejszości narodowych

rozumie pojęcia: tolerancja”

„mniejszośćnarodowa”, „stereotyp”

porównuje strukturęnarodowościową

II i III Rzeczypospolitej (wykres

zamieszczony w podręczniku)

charakteryzuje mniejszości narodowe

w Polsce

wymienia miejsca konfliktów narodowościowych na świecie

przeprowadza wywiad na temat

tolerancji Polaków z przedstawicielem

mniejszości zamieszkującym najbliższą

okolicę

propaguje ideętolerancji wobec

innych narodów jako przejaw etycznych

zasad życia publicznego

Ojczyzna i patriotyzm

wyjaśnia pojęcia: „ojczyzna”, „patriotyzm”,

„nacjonalizm”, szowinizm”,

„kosmopolityzm”, „Polonia”

wymienia największe skupiska

polonii na świecie

wie, że swojąpostawąmoże dbaćo dobre imięPolski

posiada świadomośćkonieczności

wypełnienia obowiązków wobec Ojczyzny

wymienia przyczyny emigracji Polaków

ocenia postawy nacjonalistyczne

prezentuje postacie patriotów polskich

jako wzorce osobowe

manifestuje swoje postawy patriotyczne

poprzez godne zachowanie i wypełnianie obowiązków obywatela

Państwo jako forma

organizacji społeczeństwa

wymienia cechy państwa

wymienia funkcje państwa

czyta ze zrozumieniem tekst źródłowy

Kłopoty z państwem

wymienia cechy dobrego państwa

omawia genezępaństw

omawia funkcje państwa

ocenia nasze państwo i relacje państwo–

obywatel

ocenia politykęzagranicznąnaszego kraju

Formy ustrojowe

państw we współczesnym

świecie

wymienia trzy modele ustrojowe państw

wymienia monarchie konstytucyjne w Europie

wymienia republiki w Europie

dokonuje podziału państw ze względu na formęrządów, sposób rządzenia, ustrój terytorialny

charakteryzuje republikęi monarchię

definiuje państwo unitarne i złożone

charakteryzuje trzy modele ustrojowe

państw

argumentuje, prowadząc dyskusję

Sytuacja obywatela

w państwach o odmiennych

ustrojach

politycznych

wymienia główne cechy państwa

totalitarnego i autorytarnego

wymienia najważniejsze prawa człowieka

przedstawia pozycjęobywateli w

żnych typach państw

Demokracja

wymienia główne cechy państwa

demokratycznego

wymienia wady i zalety państwa

demokratycznego

odróżnia demokracjębezpośrednią

od pośredniej oraz większościowąod konstytucyjnej

wie o konieczności podporządkowania

sięwymogom procedur demokratycznych

we wspólnym działaniu

uzasadnia wyższośćdemokracji

nad innymi systemami

argumentuje w dyskusji na temat

wad i zalet demokracji

Udział obywateli w

życiu publicznym

zna pojęcia „czynne prawo wyborcze”,

„bierne prawo wyborcze”, „frekwencja”

wyjaśnia pojęcia „życie publiczne”,

„cnoty obywatelskie”

wymienia cechy społeczeństwa

obywatelskiego

wymienia formy aktywności własnej

w szkole i społeczności lokalnej

podaje propozycje aktywności na

rzecz klasy, szkoły, środowiska lokalnego

zachęca rodziców do aktywnego

udziału w życiu szkoły i środowiska lokalnego

uzasadnia koniecznośćorganizowania

sięobywateli w celu aktywnego uczestniczenia w życiu społecznym

ocenia znaczenie aktywności obywatelskiej

dla dobra ogółu

ocenia biernąpostawęobywateli

wobec życia publicznego

ukazuje przykłady konkretnych

osób znanych w Polsce i środowisku

lokalnym prowadzących działalność

przynoszącąkorzyśćogółowi

ocenia aktywnośćwłasnąw pracy na rzecz innych

Formy życia publicznego.

Organizacje

pozarządowe

wymienia główne cele działalności

organizacji pozarządowych

wymienia obszary działalności

organizacji pozarządowych

zna zasady zakładania stowarzyszeń

wyjaśnia pojęcia: „wolontariat”,

„organizacje pozarządowe”, „stowarzyszenie’,

„fundacja”, „organizacja  pożytku publicznego”

doskonali umiejętności niezbędne w

działaniu zespołowym

uzasadnia szczególnąrolęwolontariatu

wymienia znane stowarzyszenia i

fundacje

przedstawia sylwetki osób znanych

z niesienia pomocy drugiemu człowiekowi

przedstawia osiągnięcia stowarzyszeń

pozarządowych działających w

środowisku lokalnym

wyjaśnia żnicęmiędzy stowarzyszeniem a fundacją

Partie polityczne

wymienia funkcje partii politycznych

zna pojęcia: „partia polityczna”, „system partyjny”, „statut”

zna zasady zakładania partii politycznych

wymienia najważniejsze partie polskiej sceny politycznej

klasyfikuje partie polityczne

charakteryzuje jednąz wybranych partii politycznych

ocenia postawy polskich polityków

charakteryzuje systemy partyjne na

świecie

charakteryzuje najważniejsze partie

polskiej sceny politycznej

ocenia polskąscenępolityczną

przedstawia wzór polityka polskiego

Czym zajmująsię

związki zawodowe?

zna zadania związków zawodowych

– wymienia związki zawodowe istniejące

w Polsce

omawia szczególnąrolęhistoryczną

NSZZ „Solidarność

podaje przykłady łamania praw

pracowniczych w Polsce

wyjaśnia pojęcia: „strajk”, „mediacje”, „ rokowania”

wymienia formy nacisku związków

zawodowych na pracodawców

charakteryzuje działalnośćzwiązków

zawodowych w Polsce

ukazuje konflikt interesów między

pracodawcąa pracobiorcą

wyszukuje z różnych źródeł informacje

i przykłady konkretnych działańzwiązków zawodowych

ocenia działalnośćzwiązków zawodowych

Środki masowego

przekazu

zna pojęcia „mass media” i „opinia publiczna”

wymienia środki masowego przekazu

odróżnia fakt od opinii

podaje przykłady wpływu środków

masowego przekazu na życie jednostki

i społeczeństwa

argumentuje wpływ informacji na

kształtowanie opinii publicznej i postaw

wyjaśnia wpływ sondaży na kształtowanie

opinii publicznych

Rzeczpospolita Polska

jako demokracja

konstytucyjna

zna pojęcia: „konstytucja”, „preambuła”,

„konkordat”, „inicjatywa obywatelska”

zna budowękonstytucji

zna datęuchwalenia aktualnej konstytucji

wymienia trzy podstawowe rodzaje

władzy

wyjaśnia pojęcie „pluralizm polityczny”

analizuje tekst konstytucji

przyporządkowuje instytucje według zasad trójpodziału władz

wymienia konstytucje polskie na

przestrzeni wieków

wyjaśnia znaczenie konstytucji w

państwie demokratycznym

omawia zasady ustrojowe państwa

dowodzi szczególnego znaczenia

konstytucji wśród innych aktów

prawnych

interpretuje tekst konstytucji

Władza ustawodawcza

RP, czyli kto

tworzy prawo

wymienia zadania sejmu i senatu

zna sposób powoływania parlamentu

zna zasady przeprowadzania wyborów do sejmu i senatu

zna organizacjęsejmu i senatu

wymienia kluby parlamentarne w sejmie

zna pojęcia: „kadencja”, „Zgromadzenie

Narodowe”, „mandat poselski”, „interpelacja poselska”, „immunitet”, „partia polityczna”

rozumie pojęcie: „władza ustawodawcza”

analizuje tekst konstytucji

zna proceduręwyboru prezydenta

wymienia kompetencje prezydenta

wie, jak powstaje ustawa

wymienia etapy pracy nad ustawą

ocenia pracęposłów

ocenia pracęmarszałka sejmu

prezentuje treści artykułów o pracy

sejmu

formułuje treśćinterpelacji poselskiej

interpretuje tekst konstytucji

Władza wykonawcza,

czyli kto rządzi

zna proceduręwyboru premiera i tworzenia rządu

wymienia kompetencje premiera

analizuje tekst konstytucji

przygotowuje materiały do prasy o pracy rządu lub prezydenta

wyjaśnia pojęcia „administracja publiczna” i „korpus służby cywilnej”

wymienia prezydentów polskich

zna procedury odwołania prezydenta

zna procedury odwołania premiera (i rządu)

porównuje uprawnienia prezydenta

i premiera

ocenia pracęprezydenta

ocenia pracęrządu

interpretuje tekst konstytucji

Władza sądownicza.

Organy kontroli i

ochrony prawa

wymienia główne dziedziny prawa

wymienia organy kontroli i ochrony prawa

zna struktury wymiaru sprawiedliwości

zna zadania Rzecznika Praw Obywatelskich

uzasadnia koniecznośćniezawisłości

władzy sądowniczej

wymienia kompetencje Trybunału

Konstytucyjnego i Trybunału Stanu

przedstawia główne elementy procedury

sądowej w procesie cywilnym i karnym

ocenia działalnośćpolskiego wymiaru

Sprawiedliwości

Prawa i obowiązki

obywatela Rzeczypospolitej

Polskiej

wymienia podstawowe prawa obywatela

wymienia obowiązki obywatela wobec państwa

zna procedury odwoławcze w sytuacji

łamania praw obywatelskich

interpretuje niektóre treści konstytucji

wymienia organizacje pozarządowe

stojące na straży praw obywatelskich

omawia prawa i obowiązki obywateli

podaje przykłady naruszania praw

obywatelskich w Polsce

wyjaśnia twierdzenie o naturalności

i niezbywalności praw człowieka

gromadzi, porządkuje i wykorzystuje

informacje z różnych źródeł

Samorządy i ich

znaczenie

zna strukturęsamorządu terytorialnego

zna powiązania istniejące między

samorządem a władzami centralnymi

wymienia sposoby wpływania obywateli na pracęsamorządu

umieszcza w strukturze samorządowej swojąmiejscowość

pokazuje na mapie swojąmiejscowośći 16 województw

wyjaśnia pojęcia: „samorząd”, „gmina”, „powiat”, „województwo

charakteryzuje najważniejsze organy

samorządu terytorialnego

wyjaśnia kompetencje władzy centralnej

wobec samorządu

proponuje przedsięwzięcie na rzecz

rozwoju gminy

aktywizuje uczniów do realizacji przedsięwzięcia

Wybieramy władze

lokalne

zna zasady wyboru radnych, starosty, wójta, burmistrza, prezydenta

zna pojęcia: „kampania wyborcza”, „obwód wyborczy”, „mążzaufania”

wie, komu przysługuje prawo wyborcze

interpretuje wykres (zawarty w podręczniku) dotyczący frekwencji wyborczej

zna frekwencjęwyborcząw swojej

miejscowości podczas ostatnich wyborów

porównuje i interpretuje wyniki

sporządza diagram

proponuje program wyborczy

Gmina wspólnotą

mieszkańców

pracuje efektywnie w grupie zadaniowej

wymienia organy samorządu gminnego

wie, co można załatwićw urzędzie gminy

rozumie pojęcie „budżet gminy”

proponuje wraz z grupąpodział  budżetu dla swojej gminy

zna dochody i wydatki swojej miejscowości

wskazuje zadania własne i zlecone gminy

zna formy walki gminy z bezrobociem

wymienia czynniki wpływające na rozwój gminy

uzasadnia przedstawiony w formie

graficznej podział budżetu

efektywnie pracuje w grupie

ocenia wielkośćbezrobocia w swojej gminie

Samorząd powiatowy

i wojewódzki

wymienia organy samorządu powiatowego

i wojewódzkiego

wie, jakie sprawy można załatwićw

urzędzie powiatowym i wojewódzkim

wymienia cechy dobrego urzędnika

samorządowego

czyta ze zrozumieniem tekst źródłowy

– wywiad z twórcąreformy samorządowej (podręcznik)

ocenia pracęsamorządu powiatu, w

którym mieszka

porównuje bezrobocie w swoim

województwie i w pozostałych – wyciąga

wnioski

proponuje w formie pisemnej inicjatywę

obywatelskąna rzecz powiatu i województwa

WYMAGANIA – WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE – KLASA III GIMNAZJUM – Cz. II

Polska we

współczesnym świecie

- wymienia główne kierunki polskiej polityki zagranicznej

- charakteryzuje stosunki Polski

z sąsiadami   i państwami Unii Europejskiej

- wymienia zadania ambasad  i konsulatów

- uzasadnia szczególny charakter stosunków z USA

- uzasadnia konieczność popierania rozwoju demokracji u wschodnich sąsiadów Polski

- charakteryzuje polską politykę europejską

NATO – od zimnej wojny do współczesności

- zna pojęcia : „zimna wojna”, „ Układ Warszawski”

- zna genezę NATO

- wymienia państwa należące do NATO

- wymienia cele i zadania NATO

- wymienia główne organy NATO

- opisuje drogę Polski do NATO

- wymienia korzyści wynikające z członkostwa
Polski w NA TO

-ocenia udział polskich żołnierzy w operacjach
wojskowych NA TO

 - ocenia akcje militarne NATO w Europie
i na świecie

-ocenia politykę rządu polskiego wobec NATO

Integracja europejska

 - zna historię powstania Unii Europejskiej

 - wymienia ojców  UE

- wymienia cele działalności UE

- wymienia trzy główne obszary współpracy w UE

- wymienia najważniejsze organy  UE

- wymienia „ starych”  i „ nowych” członków UE

- omawia etapy przystępowania Polski do UE

- wymienia wymagania stawiane państwom integrującym się z UE

- wyjaśnia jak w UE realizowane są zasady pomocniczości i solidarności

- omawia zadania najważniejszych organów

- selekcjonuje informacje z różnych źródeł na temat UE

- analizuje wady i zalety członkostwa Polski

Polska w systemie politycznym i gospodarczym UE

- wyjaśnia pojęcie „ jednolity rynek europejski”

- wymienia cztery główne zasady jednolitego rynku europejskiego

- wyjaśnia pojęcie „ mobilność zawodowa”

- wymienia fundusze wspierające działalność gospodarczą UE

- wymienia programy edukacyjne UE

- omawia trzy obszary funkcjonowania UE

- wyjaśnia znaczenie pierwszego filaru dla rozwoju gospodarki polskiej

- omawia cztery główne zasady jednolitego rynku europejskiego

- charakteryzuje fundusze wspierające działalność gospodarczą UE

- analizuje programy edukacyjne w kontekście własnej aktywności

- ocenie wielkość dofinansowania Unii dla Polski w aspekcie jej rozwoju gospodarczego

- analizuje złe i dobre strony emigracji zarobkowej Polaków

Unia Europejska

a nasz region

- wyjaśnia na czym polega polityka regionalna UE

- wyjaśnia pojęcie „ euroregion”

- wymienia cele utworzenia euroregionów w Europie

- wymienia euroregiony, do których należą polskie miasta i gminy

- wymienia inicjatywy lokalne finansowane ze środków unijnych

 - wyjaśnia zasady dzielenia pieniędzy unijnych dla regionów

- omawia cele polityki regionalnej

- ocenia zagrożenia euroregionów dla jedności państwa

- ocenia wykorzystanie środków unijnych w środowisku lokalnym

ONZ - 

zjednoczony świat, zjednoczone narody

- zna genezę powstania ONZ

- wymienia cele ONZ

- wymienia główne organy ONZ

- wymienia organizacje wyspecjalizowane ONZ

- wyjaśnia zasadnicze różnice między ONZ a UE

- wymienia operacje pokojowe ONZ

- omawia zadania najważniejszych organów

- omawia rolę ONZ we współczesnym świecie

- omawia udział Polaków  w misjach ONZ

- ocenia skuteczność ONZ w realizacji założonych celów

Wojny i terroryzm

- wymienia najważniejsze współczesne konflikty międzynarodowe

- wyjaśnia pojęcia: „ terroryzm”, „ uchodźca”,
„ emigrant”

- podaje przyczyny emigracji

- wymienia skutki terroryzmu we współczesnym świecie

- wymienia przyczyny konfliktów międzynarodowych

- charakteryzuje najważniejsze współczesne konflikty międzynarodowe

- wyjaśnia skutki emigracji dla poszczególnych państw

- podaje przyczyny terroryzmu światowego

- ocenia sposoby walki z terroryzmem

Świat bogaty
 i biedny

 - zna pojęcia : „ kolonializm”, „ slumsy”

- wymienia przyczyny ubóstwa państw rozwijających się

 - wymienia formy pomocy krajom biednym

- pokazuje na mapie najbiedniejsze obszary na świecie

- analizuje teksty źródłowe

- wymienia konkretne przykłady działań  na rzecz walki z biedą w krajach rozwijających się

- charakteryzuje gospodarkę państw rozwijających się

- ocenia formy pomocy dla krajów rozwijających się

- proponuje formy pomocy krajom biednym

Globalizacja

- wyjaśnia pojęcia: „ globalna wioska”,
„ globalizacja”, „ antyglobalizm”

- wymienia pozytywne i negatywne skutki globalizacji

- wymienia przykłady globalizacji w dziedzinie gospodarczej, politycznej i kulturalnej

- ocenia rolę środków masowego przekazu  w procesie globalizacji

- zna program antyglobalistów

- wymienia znane akcje antyglobalistów

- rozpoznaje wpływ globalizacji na własne życie

- ocenia proces globalizacji w kontekście szans i zagrożeń dla świata

Ziemia planeta ludzi

- wyjaśnia pojęcia: „ dziura ozonowa”, „ efekt cieplarniany”, „ kwaśne deszcze”

- wymienia główne zagrożenia ekologiczne na świecie

- wymienia skutki niszczenia przyrody

- podaje przykłady niszczenia środowiska przyrodniczego w najbliższej okolicy

- przedstawia konkretne przykłady niszczenia środowiska naturalnego na świecie

- proponuje rozwiązania na rzecz ochrony środowiska

- układa kodeks ekologiczny

Potrzeby człowieka i sposoby ich zaspokajania

- zna potrzeby człowieka i ich hierarchię

- definiuje pojęcia: „ ekonomia”, „ czynniki produkcji”, „ praca’’, „ kapitał”, „ziemia”

- wyjaśnia pojęcia: „ nieograniczoność potrzeb ludzkich”, „ rzadkość dóbr”

- klasyfikuje potrzeby człowieka

- wymienia czynniki wytwórcze potrzebne do produkcji wybranego dobra

- wyjaśnia związek między potrzebą i postępem

- wyjaśnia, jak dostępność dóbr wpływa na działalność człowieka

Gospodarka rynkowa

- definiuje pojęcie : „ gospodarka”

- wymienia sektory gospodarki

- wymienia podstawowe cechy gospodarki rynkowej

- wymienia cechy gospodarki centralnie planowanej

- wymienia rodzaje własności

- wymienia sposoby gospodarowania

- wskazuje różnice między gospodarką centralnie planowaną a rynkową

- wymienia wady i zalety gospodarki rynkowej

- uzasadnia wyższość gospodarki rynkowej

Jak funkcjonuje gospodarstwo domowe?

- wie czym jest gospodarstwo domowe

- wyjaśnia pojęcia : „ podmiot gospodarczy”,
„ budżet”, „ równowaga budżetowa”, „ nadwyżka budżetowa”, „deficyt budżetowy”, „ lokata bankowa”

- omawia diagramy:  Struktura gospodarstw domowych według głównego źródła utrzymania i  Struktura wydatków  gospodarstw domowych

- wymienia podstawowe prawa konsumentów

- wyjaśnia zasady oprocentowania lokaty i kredytu

- wymienia instytucje chroniące prawa konsumentów

- podaje przykłady nieuczciwych działań wobec konsumentów

- sporządza procentowy diagram obrazujący, na co wydaje swoje kieszonkowe

Skąd się biorą ceny?

 - zna pojęcia: „ cena”, „ cena równowagi rynkowej”, „ równowaga rynkowa”, „ monopol”

- charakteryzuje prawo popytu i podaży

- wyjaśnia pojęcia: „  popyt efektywny”,  „ popyt potencjalny”

- wymienia czynniki kształtujące popyt i podaż

- wyjaśnia mechanizm równowagi rynkowej

- podaje przykłady monopoli na rynku krajowym

- wyjaśnia skutki funkcjonowania monopoli dla konsumentów

Formy i funkcje pieniądza

- wymienia rodzaje  pieniądza

- zna historię pieniądza

- wyjaśnia pojęcia : „ barter”, „ pieniądz”

- charakteryzuje rodzaje pieniądza

- charakteryzuje funkcje pieniądza

- podaje przykłady funkcji pieniądza

Inflacja w gospodarce

- wymienia czynniki wpływające na inflację

- zna rolę W. Grabskiego i L. Balcerowicza w walce z inflacją

- wymienia sposoby przeciwdziałania inflacji

- wymienia skutki inflacji

- rozumie pojęcia : „inflacja”, „ hiperinflacja”

- wymienia sposoby zabezpieczające oszczędności

- wyjaśnia mechanizm powstawania inflacji

- dowodzi związku wysokości inflacji z poziomem życia obywateli

- wyszukuje i selekcjonuje informacje

- porównuje inflację w Polsce w ostatnim dziesięcioleciu z dowolnie wybranym państwem tzw. starej Europy

Rola banków w gospodarce rynkowej

- wymienia rodzaje banków

- zna zadania i funkcje banków

- zna pojęcia: „ kredytobiorca”,  „ poręczenie”,
„ depozyt”,  „ przelew”, „ karta płatnicza”, 
„ rachunek bankowy”

- wymienia podstawowe operacje bankowe

- wyjaśnia rolę NBP w systemie bankowym

- charakteryzuje zadania banków

- porównuje system bankowy w Polsce i wybranym kraju UE

- uzasadnia wybór banku, w którym wziąłby kredyt, i banku, w którym złożyłby depozyt

Jak mądrze inwestować w akcje i obligacje

- zna pojęcia : „ papiery wartościowe”, „ obligacje”, „ lokata”, „ akcje”,  „ dywidenda”, „ giełda”,
„ kurs akcji”,  „ fundusz inwestycyjny”, „ fundusz emerytalny”, „ makler”

- rozumie pojęcia: „ rynek wtórny”, „ rynek pierwotny”, „ hossa”, „bessa”

- podaje różnicę miedzy akcjami i obligacjami

- przewiduje konsekwencje inwestowania na giełdzie

- zna pojęcie „ indeks giełdowy”,

- wymienia najważniejsze indeksy giełdowe

- charakteryzuje pracę maklera

- wyjaśnia , jak działają fundusze inwestycyjne i emerytalne

- przewiduje notowania na giełdzie

- interpretuje zainteresowania Polaków obligacjami i akcjami

Gospodarka narodowa

- wymienia najważniejsze różnice i podobieństwa między gospodarką narodową  a gospodarstwem domowym

- wymienia mierniki aktywności w gospodarce  narodowej

 - wyjaśnia pojęcia: „ PKB per capita”, „ PNB”,
„ dochód narodowy”, „ akumulacja”

- uzasadnia konieczność akumulacji dochodu narodowego

- oblicza PKB, PNB, dochód narodowy

- wyszukuje w internecie wartości wskaźników wzrostu gospodarczego

- porównuje PKB Polski i pięciu najbogatszych państw UE

Podatki
w gospodarce rynkowej

- wymienia rodzaje podatków

- zna skalę podatkową

- wie kto ustala  wysokość  podatków

- wymienia płatników CIT

- wymienia towary i usługi obłożone podatkiem akcyzowym

- oblicza podatek PIT

- charakteryzuje rodzaje podatków w Polsce

- uzasadnia wprowadzenie podatku akcyzowego

- uzasadnia niski CIT w Polsce

- oblicza podatki według skali podatkowej

- porównuje wysokość podatku PIT w Polsce i pięciu najbogatszych krajach UE

- ocenia system podatkowy w Polsce

Budżet państwa

- zna podstawowe zasady konstrukcji budżetu

- wymienia czynniki wpływające na kształt budżetu

- wymienia źródła dochodów budżetu

- wymienia kierunki wydatków budżetu

- wyjaśnia pojęcie „ dług publiczny”

- omawia zasady tworzenia budżetu

- wyjaśnia wpływ czynnika politycznego na kształt budżetu

- wymienia negatywne skutki długu publicznego

Gospodarka polska po 1989 r.

- wyjaśnia pojęcia: „ gospodarka nakazowo - rozdzielcza”, „ prywatyzacja”, „ reglamentacja”,
„ transformacja”

- charakteryzuje gospodarkę polską po 1989 r.

- wymienia główne założenia planu Balcerowicza

- wymienia zadania Komisji Trójstronnej

- uzasadnia konieczność przekształceń gospodarczych  w Polsce

- ocenia plan Balcerowicza w kontekście skutków społecznych

- charakteryzuje sytuację gospodarczą Polski na tle innych państw UE

- ocenia zamożność Polaków  w porównaniu  z mieszkańcami innych państw UE

Praca w życiu człowieka

- wymienia różne rodzaje pracy

- wymienia czynniki wpływające na wydajność pracy

- wymienia korzyści ekonomiczne, psychologiczne i społeczne  płynące z pracy

- uzasadnia negatywne skutki pracoholizmu

- wyjaśnia pojęcia: „ homo faber”,  „ ergonomia”

- uzasadnia konieczność ciągłego poszerzania i doskonalenia umiejętności oraz zdobywania wiedzy na ciągle zmieniającym się rynku pracy

Rynek pracy

- definiuje pojęcia: ‘ rynek pracy’, „ nierównowaga na rynku pracy”

- wymienia mechanizmy rządzące rynkiem pracy

- wymienia przyczyny nierównowagi na rynku pracy

- charakteryzuje umiejętności niezbędne na współczesnym rynku pracy

- wyszukuje informacje o lokalnym, polskim, europejskim rynku pracy

- analizuje zebrane informacje w kontekście własnej osoby

- wyjaśnia stwierdzenie : „ Praca jest towarem”

- wyjaśnia związek między podażą pracy a  a ceną pracy

- wyjaśnia pojęcia: „ ukryty, jawny rynek pracy”

- uzasadnia na przykładach przyczyny  nierównowagi rynku pracy

- wyszukuje oferty rynku pracy dotyczące wybranego przez siebie zawodu

Dlaczego nie wszyscy mają pracę?

- wymienia rodzaje bezrobocia

- wyjaśnia przyczyny bezrobocia

- wymienia sposoby zwalczania bezrobocia

- wie, gdzie szukać ofert pracy

- ocenia formy pomocy oferowane przez państwo

- oblicza stopę bezrobocia

- charakteryzuje  rodzaje bezrobocia

- ocenia rolę państwa w zwalczaniu bezrobocia

- porównuje bezrobocie w swojej miejscowości z bezrobociem w Polsce

- proponuje formy pomocy osobom  pozbawionym środków do życia

Być przedsiębiorcą

- wyjaśnia pojęcia: ‘ działalność gospodarcza’,  „przedsiębiorstwo”,”przedsiębiorczość ”,
„ zarządzanie”, „ biznesplan”, „promocja”, „ zysk”, „ spółka”,  „ wynik finansowy”, „ dochód brutto”

- wymienia rodzaje spółek

- wymienia etapy i procedury prawne, które trzeba przejść podejmując własną działalność gospodarczą

- charakteryzuje człowieka przedsiębiorczego

- charakteryzuje ucznia przedsiębiorczego

- dokonuje samooceny

- wymienia plusy i minusy prowadzenia własnej firmy

- wymienia źródła informacji na temat zakładania działalności gospodarczej

- omawia cechy dobrego biznesplanu

- charakteryzuje etapy zakładania firmy

- ocenia procedury zakładania firmy w Polsce i w innych krajach

- omawia rolę wartości etycznych w biznesie

- przedstawia przypadki naruszania etyki w biznesie

Pracodawca
 i pracobiorca – prawa i obowiązki

- wymienia prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy

- wie, czym jest kodeks pracy i prawo pracy

- wymienia rodzaje umów o pracę

- wymienia sposoby rozwiązania umowy o pracę

- omawia system ubezpieczeń społecznych w Polsce

- rozumie zasady zatrudniania młodocianych

- charakteryzuje dobrego szefa i dobrego pracownika

- charakteryzuje umowy o pracę

- charakteryzuje sposoby rozwiązania umów o pracę

- ocenia warunki pracy nauczycieli i innych pracowników szkoły

Reklama i marketing

- wyjaśnia pojęcia: „ reklama”, „marketing”,
 „ sponsoring”, „ perswazja”, „ manipulacja”,
 „ reklama społeczna”

- wymienia korzyści  i  zagrożenia płynące z reklamy

- wymienia zadania reklamy

- wymienia rodzaje reklamy

- podaje przykłady reklamy

- omawia elementy działań marketingowych

- wyjaśnia rolę marketingu jako swoistej reklamy

- wyjaśnia rolę marketingu  w gospodarce rynkowej

- wyjaśnia wpływ reklamy na gospodarkę  i rynek pracy

- wyszukuje z różnych źródeł konkretne przykłady reklamy komercyjnej, społecznej i politycznej

- rozróżnia w przekazie treści o charakterze informacyjnym, perswazyjnym,  manipulacyjnym

Jaka szkoła, jaki zawód

- zna strukturę szkolnictwa w Polsce

- wymienia typy szkół

- wymienia czynniki decydujące o wyborze szkoły

- wymienia błędy popełniane przy wyborze szkoły

- wymienia instytucje wspomagające  ucznia przy wyborze szkoły i zawodu

- wyjaśnia pojęcie „ zawód zaufania publicznego”

- określa swoje mocne i słabe strony

- charakteryzuje kwalifikacje zawodowe  potrzebne do wykonywania konkretnego zawodu

- rozróżnia pojęcia : „ zawód”, „ kwalifikacje zawodowe”

- porównuje strukturę szkolnictwa w Polsce z innymi krajami UE

- ustala adresy najbliższych instytucji zajmujących się doradztwem zawodowym

- ocenia poradnictwo zawodowe w Polsce

- sporządza własny ranking szkół w regionie

- uzasadnia wybór szkoły

Przed pierwszą rozmową o pracę

- wymienia źródła informacji o ofertach pracy

- wymienia dokumenty potrzebne w poszukiwaniu pracy

- wie, jak przygotować się do rozmowy kwalifikacyjnej

- wie, jakie informacje są istotne podczas rozmowy kwalifikacyjnej

- pisze ofertę pracy, CV, list motywacyjny

- określa swoje mocne i słabe strony

- dokonuje samooceny własnych osiągnięć

- rozumie, że dokumenty, ich jakość i wygląd są ważną informacją na temat kandydata

- sporządza listę potencjalnych pracodawców  w środowisku lokalnym

- formułuje pytania, które pracodawca może zadać w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej

- formułuje własne pytania do pracodawcy

Korupcja i szara strefa w gospodarce

- wyjaśnia pojęcia : „ korupcja”, „ szara strefa”,
 „ łapownictwo”, „ nepotyzm”

- wymienia mechanizmy powstawania korupcji

- wymienia metody zwalczania korupcji

- wymienia skutki korupcji

- wymienia zawody szczególnie zagrożone korupcją

- wymienia etyczne i nieetyczne zachowania uczniów

- wymienia przyczyny podejmowania pracy w
„ szarej strefie” w Polsce

- wymienia źródła informacji o korupcji

- charakteryzuje uwarunkowania historyczne korupcji na polskim rynku

- ocenia rolę państwa w zapobieganiu korupcji

- ocenia politykę państwa wobec „ szarej strefy”

- podaje konkretne przykłady korupcji

- ocenia postawy Polaków wobec  zjawiska korupcji i „ szarej strefy”


Wiedza o państwie i prawie

WIEDZA O PAŃSTWIE I PRAWIE – KRYTERIA OCEN

Poziom osiągnięć koniecznych

Na ocenę dopuszczającą uczeń powinien:

1. Częściowo rozumieć polecenia nauczyciela.

2. Zapamiętać wiadomości konieczne do elementarnej orientacji w treściach danego działu tematycznego
i z pomocą nauczyciela je odtworzyć.

3. Poprawnie, z pomocą nauczyciela, rozpoznawać, nazywać i klasyfikować poznane pojęcia, zjawiska, procesy, dokumenty, postacie życia publicznego itp.

4. Wykonywać samodzielnie lub z pomocą nauczyciela proste ćwiczenia i polecenia.

5. Współpracować w zespole przy wykonywaniu zadań.

6. Prowadzić zeszyt przedmiotowy.

Poziom osiągnięć podstawowych

Na ocenę dostateczną uczeń powinien:

1. Rozumieć polecenia i instrukcje.

2. Zapamiętać podstawowe wiadomości dla danego działu tematycznego i samodzielnie je prezentować.

3. Rozumieć omawiane zagadnienia.

4. Samodzielnie i poprawnie wykonywać proste ćwiczenia i zadania.

5. Umieć wykorzystać zdobytą wiedzę w praktyce.

6. Aktywnie uczestniczyć w pracach i zadaniach zespołowych.

7. Systematycznie prowadzić zeszyt przedmiotowy.

Poziom osiągnięć rozszerzających

Na ocenę dobrą uczeń powinien:

1. Rozumieć polecenia i instrukcje.

2. Znać omawianą na zajęciach problematykę na poziomie rozszerzonym oraz w sposób logiczny
i spójny ją prezentować.

3. Rozumieć omawiane treści i umieć wyjaśnić je innym.

4. Uogólniać i formułować wnioski.

5. Zajmować stanowisko w kwestiach spornych i bronić swoich poglądów na forum klasy.

6. Aktywnie uczestniczyć w zajęciach lekcyjnych.

7. Poprawnie i sprawnie wykonywać ćwiczenia i inne zadania.

8. Umieć poprawnie wykorzystać zdobytą wiedzę w praktyce.

9. Wykazywać zainteresowanie omawianą na zajęciach problematyką.

10. Systematycznie i starannie prowadzić zeszyt przedmiotowy.

Poziom osiągnięć dopełniających

Na ocenę bardzo dobrą uczeń powinien wypełniać wymagania takie jak na ocenę dobrą i ponadto:

1. Mieć bogate wiadomości na poziomie treści dopełniających.

2. Wykazywać zainteresowanie przedmiotem oraz literaturą popularnonaukową dotyczącą omawianych treści.

3. Umieć samodzielnie poszukiwać informacji w różnych źródłach oraz je selekcjonować.

4. Właściwie interpretować nowe sytuacje i zjawiska, w sposób twórczy rozwiązywać problemy.

5. Umieć oceniać otaczającą rzeczywistość społeczno-polityczną zgodnie z przyjętymi kryteriami wartości.

6. Kierować się dobrem ogółu przy podejmowaniu decyzji, negocjować stanowisko, osiągać kompromis.

7. Kierować pracą zespołu rówieśników.

Poziom osiągnięć ponadprogramowych

Na ocenę celującą uczeń powinien wypełnić wymagania takie jak na ocenę bardzo dobrą i ponadto:

1. Wykazywać szczególne zainteresowanie przedmiotem oraz literaturą popularnonaukową

i specjalistyczną zgodną z omawianą na zajęciach tematyką.

2. Uczestniczyć w konkursach i olimpiadach właściwych dla przedmiotu i uzyskiwać wyróżniające wyniki,
godnie reprezentując szkołę.

3. Podejmować się wykonania zadań dodatkowych (indywidualnie lub w zespole), znacznie wykraczających poza podstawę programową.


                                                                   OSIĄGNIĘCIA UCZNIA:                                                                2.

 

I. WIADOMOŚCI:

 

Uczeń:

- omawia genezę i cechy państwa

- zna funkcje współczesnych państw, podaje przykłady działań,

- omawia kulturowe oraz społeczno- polityczne podstawy funkcjonowania społeczeństwa
i państwa,

- przedstawia historyczne korzenie prawa,

- omawia czynniki legitymizujące władzę,

- charakteryzuje monarchie, republiki na wybranych przykładach,

- zna cechy reżimów demokratycznego, autorytarnego, totalitarnego,

- omawia strukturę terytorialno – administracyjną państwa,

- zna przywódców współczesnych państw,

- omawia cechy współczesnych systemów politycznych,

- omawia ewolucję ustroju państwa polskiego od monarchii patrymonialnej do republiki demokratycznej,

- opisuje zasady ustrojowe zawarte w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz kompetencje głównych instytucji państwa ( prezydent, rząd, sejm i senat, sądy i trybunały, organy kontroli państwowej i ochrony prawnej, władza lokalna),

- omawia zasady funkcjonowania demokratycznego państwa,

- określa podstawowe funkcje i zadania, rodzaje oraz zasady tworzenia prawa,

- wyjaśnia swoje zadania i role przypisane w państwie demokratycznym opartym na społeczeństwie obywatelskim,

- omawia organizację i zasady funkcjonowania ważniejszych instytucji państwa polskiego,
a także wskazuje możliwości wpływania obywateli na ich działalność,

- przedstawia istotę procesu transformacji ustrojowej i społeczno–gospodarczej w Polsce, dostrzega jej konsekwencje dla sytuacji różnych grup społecznych i konkretnych jednostek,

- definiuje pojęcia: transformacja systemowa i ustrojowa, państwo, funkcja redystrybucyjna, suwerenność, apatryda, interwencjonizm, polityka, elita polityczna, kultura polityczna, władza, legitymizacja, patologie władzy, alienacja, korupcja, nepotyzm, klientelizm, oligarchizacja, partykularyzm, populizm, inicjatywa ludowa, veto ludowe, inwigilacja, indoktrynacja,  tyrania, monarchia despotyczna, patrymonialna, absolutna, parlamentarna, konstytucyjna, republika arystokratyczna, burżuazyjna, demokratyczna, system polityczny, system parlamentarno – gabinetowy, prezydencki, mieszany, doktryna, ideologia, demokracja, demokracja bezpośrednia i pośrednia, państwo prawa, konstytucjonalizm, suwerenność, pluralizm, trójpodział władz, monizm władzy, totalitaryzm, autorytaryzm, demagogia,  racja stanu,  federacja, konfederacja, konstytucja, partia polityczna, zasady wymiaru sprawiedliwości: niezawisłość, instancyjność, kolegialność, jawność, mandat, kadencja, proces legislacyjny, legislatywa, egzekutywa, jurysdykcja, expose, prerogatywy, kontrasygnata, kasacja, apelacja, wotum zaufania, konstruktywne wotum nieufności, korpus służby cywilnej, kworum, większość zwykła, bezwzględna, kwalifikowana, immunitet, ekstradycja, konwent seniorów, interpelacja, referendum, ordynacja wyborcza, Rada Gabinetowa, absolutorium, administracja zespolona i niezespolona, ratyfikacja, skarga konstytucyjna, prawo łaski.

                                                                       II. UMIEJĘTNOŚCI:                                                                      

 

Uczeń:

- samodzielnie, świadomie i selektywnie korzysta z bogatego strumienia informacji, szczególnie przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii informacyjnych,

- śledzi ze zrozumieniem stanowiska uczestników debaty publicznej,- odróżnia opinię od faktów,

- samodzielnie formułuje oraz uzasadnia własne stanowisko oraz potrafi go bronić na forum publicznym z wykorzystaniem różnych technik argumentacji,

- właściwie korzysta z przysługujących praw i demokratycznych procedur w rozwiązywaniu konfliktów,

- rozróżnia kompetencje poszczególnych organów władzy i instytucji państwowych oraz samorządowych,

- analizuje motywy działania i wybory dokonywane przez uczestników życia publicznego
z punktu widzenia podstawowych wartości życia społecznego,

- czyta ze zrozumieniem podstawowe dokumenty prawne (prawa cywilnego, karnego, administracyjnego oraz międzynarodowego w zakresie ochrony praw człowieka),

- czyta ze zrozumieniem teksty dziennikarskie, publicystyczne i popularnonaukowe dotyczące nauk społecznych, polityki i prawa.

III. POSTAWY:

 

Uczeń:

- rozwija i ugruntowuje poczucie własnej wartości i niezależności,

- kształtuje umiejętność samodzielnego kierowania swoim rozwojem,

- doskonali umiejętność współistnienia i współdziałania w grupie z zachowaniem obowiązujących norm społecznych,

- przejawia samodzielność w podejmowaniu przemyślanych decyzji i działań dotyczących problemów obywatelskich,

- dokonuje właściwej oceny swoich decyzji i działań,

- rzetelnie wypełnia powinności obywatelskie,
- działa w duchu poszanowania prawa i prawdy oraz akceptacji decyzji podjętych w demokratyczny sposób, bez względu na osobisty interes,

- właściwie pojmuje zadania i role przypisane mu w państwie demokratycznym opartym na społeczeństwie obywatelskim,

- ma świadomość związku własnych interesów z dobrem publicznym,

- wykazuje postawy tolerancji oraz otwartości na poglądy innych osób,

- przejawia aktywność społeczną i obywatelską, zwłaszcza wobec przykładów patologii społecznej,

- jest odpowiedzialny za funkcjonowanie zbiorowości - od rodziny, poprzez szkołę, aż do państwa,

- posiada świadomość wspólnoty i potrzeby współpracy z innymi narodami Europy przy zachowaniu i poszanowaniu swojej odrębności narodowej.

Opr. mgr Izabela Podlewska- Lasler