Wymagania programowe dla Historii po SP klasa 1

Wymagania na poszczególne oceny do programu nauczania „Poznać przeszłość” historii dla klasy 1 liceum ogólnokształcącego i technikum

Temat lekcji

Zagadnienia

Wymagania na poszczególne oceny

Ocena dopuszczająca

Uczeń:

Ocena dostateczna

Uczeń:

Ocena dobra

Uczeń:

Ocena bardzo dobra

Uczeń:

Ocena celująca

Uczeń:

Po co nam historia?

  • Program nauczania, zasady pracy, kryteria oceniania
  • Podstawowe pojęcia (prehistoria, historia, epoki historyczne, rodzaje źródeł historycznych)
  • Periodyzacja dziejów
  • Cele i metody pracy ze źródłami i schematami, planami i materiałem ilustracyjnym

– prawidłowo stosuje pojęcie historia, prehistoria

– rozpoznaje rodzaje źródeł historycznych

– opisuje rodzaje źródeł historycznych

– wymienia w kolejności chronologicznej epoki historyczne

– wskazuje i wyjaśnia ramy chronologiczne poszczególnych epok historycznych

– wyjaśnia zasady pracy z materiałami źródłowymi

Rozdział I. Pierwsze cywilizacje

1. Zanim zaczęła się historia

  • Podstawy antropogenezy
  • Chronologia prehistorii: epoki kamienia, brązu i żelaza
  • Rewolucja neolityczna i jej znaczenie

– prawidłowo stosuje pojęcie prehistoria

– wymienia w kolejności epoki prehistorii (epoka kamienia, epoka brązu, epoka żelaza)

– wskazuje na mapie rejon pojawienia się Homo sapiens

– prawidłowo wyjaśnia pojęcia: paleolit, neolit, antropogeneza, rewolucja neolityczna

– przedstawia na mapie przebieg migracji Homo sapiens

– wymienia w porządku chronologicznym etapy ewolucji człowieka

– wyjaśnia znaczenie rewolucji neolitycznej

– przedstawia ideę ewolucji Karola Darwina

– opisuje etapy ewolucji człowieka

wyjaśnia cechy sztuki paleolitu i neolitu

– w szerokim aspekcie przedstawia i wyjaśnia dokonania naukowe Karola Darwina

2. Starożytna Mezopotamia

  • Znaczenie wielkich rzek dla rozwoju cywilizacji i powstania pierwszych państw
  • Ustrój polityczny państw-miast sumeryjskich i ukształtowanie się pierwszych imperiów
  • Pismo i znaczenie jego wynalezienia
  • Najważniejsze cywilizacje Mezopotamii: Sumer, Babilonia i Asyria
  • Ustrój polityczny i struktury społeczne starożytnych cywilizacji Mezopotamii
  • Osiągnięcia cywilizacji Mezopotamii
  • Współczesne dziedzictwo kultur Bliskiego Wschodu

– wskazuje na mapie rejony wielkich rzek (Tygrys, Eufrat)

– wyjaśnia rolę wielkich rzek dla rozwoju gospodarki

– rozpoznaje pismo klinowe

– wymienia najważniejsze wynalazki cywilizacji sumeryjskiej

– wyjaśnia cechy ustrojowe sumeryjskich miast-państw

– wskazuje na mapie obszar Babilonu i Asyrii

– rozpoznaje dzieła sztuki mezopotamskiej

– wyjaśnia okoliczności powstania pisma i znaczenie jego wynalezienia

– wyjaśnia rolę wielkich przywódców: Hammurabiego, Sargona Wielkiego

– wyjaśnia znaczenie kodyfikacji prawa

– za pomocą mapy opisuje zmiany granic starożytnych imperiów – opisuje ustrój polityczny i struktury społeczne starożytnych cywilizacji

– wymienia najważniejsze osiągnięcia cywilizacji Mezopotamii

– wyjaśnia cechy religii mezopotamskiej

– opisuje w porządku chronologicznym najważniejsze etapy dziejów Mezopotamii

– wyjaśnia rolę wielkich przywódców: Nabuchodonozora II, Assurbanipala

– w szerokim aspekcie wyjaśnia przyczyny postania pierwszych państw w rejonie Mezopotamii

– porównuje osiągnięcia cywilizacyjne ludów Mezopotamii

– wskazuje współczesne dziedzictwo kultur Bliskiego Wschodu

3. Starożytny Egipt

  • Dzieje starożytnego Egiptu
  • Ustrój polityczny państwa faraonów
  • Struktura społeczeństwa starożytnego Egiptu
  • Politeistyczne wierzenia Egipcjan
  • Osiągnięcia cywilizacji Egiptu
  • Współczesne dziedzictwo cywilizacji Egiptu
  • Najważniejsze zachowane zabytki cywilizacji Egiptu – piramidy

– wskazuje na mapie Egipt i Nil

– wyjaśnia rolę Nilu dla gospodarki egipskiej

– rozpoznaje pismo hieroglificzne

– rozpoznaje piramidy egipskie

– opisuje warunki naturalne Egiptu

– opisuje główne cechy ustroju politycznego starożytnego Egiptu

– wymienia główne cechy religii egipskiej

– rozpoznaje dzieła sztuki egipskiej

– wyjaśnia okoliczności powstania piramid

– za pomocą mapy opisuje zmiany granic Egiptu

– opisuje główne cechy ustroju społecznego starożytnego Egiptu

– wymienia i opisuje najważniejsze osiągnięcia cywilizacji egipskiej

– wymienia głównych bogów egipskich i opisuje mitologię egipską

– w szerokim aspekcie przedstawia rolę czynników geograficznych dla dziejów starożytnego Egiptu

– wymienia w porządku chronologicznym główne etapy dziejów starożytnego Egiptu

– wyjaśnia rolę wielkich przywódców: Ramzesa II, Echnatona

– w szerokim aspekcie przedstawia okoliczności powstania i funkcjonowania państwa egipskiego

– porównuje osiągnięcia cywilizacyjne ludów Mezopotamii i Egiptu

– wskazuje współczesne dziedzictwo kultury starożytnego Egiptu

– wyjaśnia okoliczności odczytania hieroglifów egipskich

4. Izrael i Fenicja

  • Inne cywilizacje Bliskiego Wschodu: Izrael i Fenicja
  • Monoteizm religii żydowskiej i jego znaczenie
  • Dzieje państwa żydowskiego
  • Kolonizacja fenicka i jej znaczenie
  • Ewolucja pisma – wykształcenie alfabetu

– wskazuje na mapie rejon Izraela (z Jerozolimą) i Fenicji

– wymienia główne założenia monoteizmu

– rozpoznaje pismo fenickie

– wyjaśnia główne założenia religii żydowskiej

– wskazuje na mapie rejony kolonizacji fenickiej

– wymienia główne osiągnięcie starożytnych Fenicjan

– za pomocą mapy przedstawia zmiany granic Izraela

– wyjaśnia znaczenie kolonizacji fenickiej

– wyjaśnia znaczenie powstania alfabetu

– opisuje główne etapy losów narodu żydowskiego

– ukazuje rolę wielkich przywódców: Abrahama, Mojżesza, Salomona

– w szerokim aspekcie ukazuje losy narodu żydowskiego w starożytności

– wyjaśnia rolę religii żydowskiej dla dziejów ludzkości

5. Cywilizacje Indii i Chin

  • Cywilizacja Indusu i Żółtej Rzeki
  • Źródła wielkich religii i systemów etycznych: hinduizmu, buddyzmu, konfucjanizmu i taoizmu
  • Osiągnięcia cywilizacji Dalekiego Wschodu i Indii

– wskazuje na mapie rejon Indusu i Żółtej Rzeki

– rozpoznaje główne osiągnięcia cywilizacji starożytnych Indii i Chin

– wymienia główne osiągnięcia cywilizacji starożytnych Indii i Chin

– rozróżnia główne dalekowschodnie religie i systemy etyczne

– wyjaśnia znaczenie osiągnięć cywilizacji Indii i Chin

– wyjaśnia główne zasady dalekowschodnich religii i systemów etycznych: hinduizmu, buddyzmu, konfucjanizmu i taoizmu

– opisuje główne etapy dziejów starożytnych Indii i Chin

– wskazuje współczesne dziedzictwo starożytnych cywilizacji Indii i Chin

Rozdział II. Dzieje starożytnej Grecji

1. Hellada i Hellenowie

  • Wpływ ukształtowania terenu na cywilizację antycznej Grecji
  • Charakterystyka polis greckiej
  • Elementy wspólnoty greckiej
  • Rola religii greckiej
  • Wielka kolonizacja i jej znaczenie

– wskazuje na mapie teren Grecji

– wyjaśnia wpływ ukształtowania naturalnego Grecji dla dziejów Hellady

– prawidłowo stosuje pojęcie polis

– wymienia główne cechy systemu polis

– opisuje warunki naturalne Grecji

– wskazuje na mapie najważniejsze regiony starożytnej Grecji

– prawidłowo stosuje pojęcia: wielka kolonizacja grecka, kolonia, metropolia

– wskazuje na mapie rejony kolonizacji greckiej

– wymienia główne cechy religii greckiej

– prawidłowo stosuje pojęcia: cywilizacja minojska, cywilizacja mykeńska

– rozpoznaje główne osiągnięcia cywilizacji minojskiej i mykeńskiej

– opisuje proces i wyjaśnia znaczenie kolonizacji greckiej

– opisuje struktury społeczne polis

– wymienia głównych bogów i opisuje cechy mitologii greckiej

– opisuje główne etapy dziejów cywilizacji minojskiej i mykeńskiej

– porównuje kolonizację fenicką z kolonizacją grecką

– wyjaśnią rolę religii i sportu jako czynników integrujących Hellenów

– w szerokim aspekcie wyjaśnia znaczenie polis dla dziejów cywilizacji europejskiej

– wskazuje współczesne dziedzictwo cywilizacji starożytnej Grecji

2. Ateńska demokracja

  • Początki Aten
  • Pierwotny ustrój Aten
  • Społeczeństwo ateńskie
  • Reformatorzy ustroju ateńskiego
  • Charakterystyka demokracji ateńskiej w czasach Peryklesa
  • Osiągnięcia i dziedzictwo starożytnych Aten

– wskazuje na mapie Ateny

– prawidłowo umiejscawia w czasie życie Peryklesa

– prawidłowo stosuje pojęcia: demokracja, oligarchia, obywatel

– wymienia główne organy władzy w demokratycznych Atenach

– wyjaśnia główne cechy ustrojowe demokratycznych Aten

– prawidłowo stosuje pojęcia: ostracyzm, demagog, tyran

– opisuje strukturę społeczną Aten

– rozpoznaje plan antycznych Aten

– opisuje skład i zasady funkcjonowania głównych organów demokracji ateńskiej w czasach Peryklesa

– prawidłowo stosuje pojęcia: Zgromadzenie ludowe, Rada 500, sąd ludowy, strateg

– opisuje w porządku chronologicznym główne etapy przemian ustrojowych w Atenach

– wyjaśnia rolę wielkich przywódców: Drakona, Solona, Pizystrata, Klejstenesa, Peryklesa

– wskazuje współczesne dziedzictwo cywilizacji ateńskiej

– w szerokim aspekcie przedstawia i ocenia demokrację ateńską

– w szerokim aspekcie opisuje i ocenia działalność Peryklesa

3. Starożytna Sparta

  • Początki Sparty
  • Oligarchiczny ustrój Sparty
  • Organizacja społeczeństwa Sparty
  • Wychowanie i życie Spartan

– wskazuje na mapie Spartę

– prawidłowo stosuje pojęcia: oligarchia, wychowanie spartańskie

– wymienia główne organy władzy w Sparcie

– wyjaśnia główne cechy ustrojowe Sparty

– opisuje strukturę społeczną Sparty

– prawidłowo stosuje pojęcie: helota

– wymienia etapy życia spartiaty

– opisuje skład i zasady funkcjonowania głównych organów władzy w Sparcie

– prawidłowo stosuje pojęcia: efor, geruzja, zgromadzenie ludowe

– opisuje i wyjaśnia znaczenie wychowania spartańskiego

– opisuje w porządku chronologicznym dzieje starożytnej Sparty

– wyjaśnia rolę Likurga

– w szerokim aspekcie przedstawia i ocenia ustrój polityczny i społeczny Sparty

– porównuje i ocenia ustroje Aten i Sparty

4. Wojny grecko-perskie

  • Narodziny i ekspansja imperium perskiego na Bliskim Wschodzie
  • Specyficzne rozwiązania militarne Greków
  • Przebieg działań zbrojnych podczas wojen perskich
  • Odniesienia do zmagań grecko-perskich w kulturze współczesnej
  • Ekspansja Aten po zwycięstwie nad Persją

– wskazuje na mapie Persję

– umiejscawia w czasie wojny perskie

– rozpoznaje i opisuje hoplitę greckiego

– prawidłowo stosuje pojęcia: hoplita, falanga, triera

– wymienia i lokalizuje w czasie i przestrzeni główne bitwy wojen persko-greckich (Maraton, Termopile, Salamina)

– za pomocą mapy przedstawia ekspansję perską

– wyjaśnia genezę wojen perskich

– wyjaśnia przyczyny sukcesu Greków

– wymienia skutki wojen grecko-perskich

– opisuje w porządku chronologicznym przebieg wojen grecko-perskich

– wyjaśnia znaczenie wielkich wodzów: Miltiadesa, Leonidasa, Temistoklesa

– wyjaśnia okoliczności i znaczenie powstania Związku Morskiego

– w szerokim aspekcie wyjaśnia znaczenie wojen grecko-perskich dla losów Europy

5. Podboje Aleksandra Macedońskiego

  • Skutki rywalizacji wewnątrz świata greckiego po zakończeniu wojen perskich
  • Przebieg podbojów Aleksandra Macedońskiego
  • Organizacja imperium macedońskiego
  • Znaczenie podbojów macedońskich dla kultury greckiej
  • Narodziny kultury hellenistycznej
  • Świat hellenistyczny

– lokalizuje na mapie Macedonię i Persję

– lokalizuje w czasie panowanie Aleksandra Macedońskiego

– wymienia główne osiągnięcia Aleksandra Macedońskiego

– wymienia i lokalizuje w czasie i przestrzeni główne bitwy z czasów Aleksandra Wielkiego (Issos, Gaugamela)

– prawidłowo stosuje pojęcie: epoka hellenistyczna

– wymienia przyczyny i skutki wojny peloponeskiej

– wyjaśnia rolę Filipa II dla dziejów Macedonii

– za pomocą mapy przedstawia ekspansję Aleksandra Macedońskiego

– wyjaśnia przyczyny sukcesów armii macedońskiej

– wymienia skutki podbojów Aleksandra Wielkiego

– opisuje w porządku chronologicznym przebieg podbojów Filipa II i Aleksandra Macedońskiego

– wyjaśnia rolę Demostenesa

– wyjaśnia cechy ustrojowe monarchii Aleksandra Wielkiego

– w szerokim aspekcie politycznym, gospodarczo-społecznym i kulturowym przedstawia i ocenia działalność Aleksandra Macedońskiego

– wyjaśnia ponadczasowe znaczenie podbojów Aleksandra Macedońskiego

6. Kultura starożytnej Grecji

  • Narodziny filozofii greckiej
  • Starożytny grecki teatr
  • Architektura grecka
  • Literatura i teatr grecki
  • Igrzyska olimpijskie i rola kultury fizycznej w antycznej Grecji

– rozpoznaje najważniejsze dzieła kultury starożytnej Grecji – prawidłowo stosuje pojęcia: filozofia, dramat, igrzyska olimpijskie

– prawidłowo stosuje pojęcia: kultura helleńska, kultura hellenistyczna, gimnazjon

– wyjaśnia rolę Homera

– wymienia najważniejsze osiągnięcia kulturowe Greków

– wyjaśnia rolę: Sokratesa, Platona, Arystotelesa

– opisuje główne cechy dramatu greckiego (tragedii, komedii)

– opisuje główne porządki architektoniczne w starożytnej Grecji

– opisuje i wyjaśnia rolę igrzysk olimpijskich w Grecji

– opisuje główne cechy jońskiej filozofii przyrody, epikureizmu i stoicyzmu

– wyjaśnia rolę: Talesa z Miletu, Pitagorasa, Herodota, Tukidydesa

– wskazuje współczesne dziedzictwo kultury starożytnej Grecji

Rozdział III. Dzieje starożytnego Rzymu

1. Republika rzymska

  • Społeczeństwo Rzymu i źródła napięć społecznych
  • Powstanie ustroju republikańskiego
  • Zasady funkcjonowania republiki
  • Najważniejsze urzędy republiki rzymskiej

– wskazuje na mapie Italię, Rzym

– lokalizuje w czasie powstanie Rzymu

– prawidłowo stosuje pojęcia: monarchia, republika

– wyjaśnia pojęcia: monarchia, republika

– wyjaśnia główne cechy ustrojowe republikańskiego Rzymu

– prawidłowo stosuje pojęcia: konsul, dyktator, obywatel, patrycjusze, plebejusze

– opisuje strukturę społeczną Rzymu

– rozpoznaje plan antycznego Rzymu

– opisuje legendę o powstaniu Rzymu

– opisuje skład i zasady funkcjonowania głównych organów władzy w republikańskim Rzymie

– prawidłowo stosuje pojęcia: zgromadzenia ludowe, senat, trybun ludowy, pretor, cenzor

– opisuje w porządku chronologicznym przemiany ustrojowe w starożytnym Rzymie

– wymienia najważniejszych bogów i wyjaśnia założenia ich mitologii

– wyjaśnia w szerokim aspekcie przemiany ustrojowe w starożytnym Rzymie

– porównuje i ocenia ustrój republikańskiego Rzymu z innymi ustrojami antyku

2. Podboje Rzymu

  • Organizacja armii rzymskiej
  • Podboje Rzymu w Italii
  • Wojny punickie
  • Postacie wybitnych wodzów i ich wpływ na dzieje starożytne
  • Podbój świata śródziemnomorskiego
  • Konsekwencje podbojów dla Rzymu

– prawidłowo stosuje pojęcia: legion, imperium

– rozpoznaje i opisuje rzymskiego legionistę

– prawidłowo stosuje pojęcia: sprzymierzeńcy, kolonie rzymskie, prowincja

– opisuje strukturę legionu rzymskiego

– wymienia i lokalizuje w czasie i przestrzeni główne bitwy wojen punickiej (Kanny, Zama)

– za pomocą mapy przedstawia ekspansję rzymską

– wyjaśnia genezę wojen punickich

– wyjaśnia przyczyny sukcesów Rzymian

– wymienia skutki podbojów rzymskich

– opisuje w porządku chronologicznym przebieg podbojów rzymskich

– wyjaśnia rolę wielkich wodzów: Pyrrusa, Hannibala, Scypiona Afrykańskiego

– w szerokim aspekcie wyjaśnia skutki podbojów rzymskich dla Rzymu i całego basenu śródziemnomorskiego

3. Początki cesarstwa rzymskiego

  • Kryzys republiki rzymskiej
  • Rywalizacja wodzów o władzę w Rzymie
  • Podboje i wojny domowe w I w. p.n.e.
  • Okoliczności powstania cesarstwa
  • Ustrój pryncypatu

– prawidłowo stosuje pojęcia: republika, cesarstwo, niewolnictwo

– wymienia polityczne i społeczne przyczyny kryzysu republiki rzymskiej

– lokalizuje w czasie i wymienia główne osiągnięcia Juliusza Cezara, Oktawiana Augusta

– prawidłowo stosuje pojęcie: gladiator

– opisuje powstanie Spartakusa

– wyjaśnia pojęcia: I triumwirat, II triumwirat, pryncypat

– wymienia i lokalizuje w czasie główne bitwy okresu wojny domowej w Rzymie (Farsalos, Akcjum)

– opisuje w porządku chronologicznym etapy przemian ustrojowych w Rzymie

– wyjaśnia rolę wielkich przywódców: braci Grakchów, Krassusa, Pompejusza, Marka Antoniusza, Kleopatry VII

– w szerokim aspekcie wyjaśnia przyczyny i skutki przemian ustrojowych w Rzymie

– w szerokim aspekcie przedstawia i ocenia działalność Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta

4. Imperium Rzymskie

  • Pax Romana i zasady funkcjonowania imperium
  • Rola limesu jako granicy imperium
  • Kontakty Rzymian z ludami spoza granic imperium (w tym szlak bursztynowy)
  • Niewolnictwo: znaczenie w gospodarce i życiu społecznym, różnorodny status niewolników
  • Religia rzymska i przyswajanie kultów obcych podczas podbojów

– prawidłowo stosuje pojęcia: Imperium Rzymskie, romanizacja

– wskazuje na mapie Imperium Rzymskie

– wyjaśnia pojęcie romanizacja i podaje jej przykłady

– rozpoznaje główne osiągnięcia cywilizacji rzymskiej

– wyjaśnia pojęcie: kult cesarza

– za pomocą mapy przedstawia proces rozszerzania Imperium Rzymskiego w okresie cesarstwa

– wyjaśnia pojęcia: pax Romana, limes, szlak bursztynowy, wyzwoleniec

– opisuje przemiany społeczne w okresie wczesnego cesarstwa

– wyjaśnia przyczyny zahamowania ekspansji rzymskiej

– opisuje przemiany religii rzymskiej w okresie wczesnego cesarstwa

– w szerokim zakresie wskazuje przyczyny i skutki procesu romanizacji

– w szerokim zakresie wyjaśnia przyczyny trwałości Imperium Rzymskiego

5. Osiągnięcia Rzymian

  • Znaczenie prawa rzymskiego
  • Architektura rzymska
  • Rozwój sieci szlaków komunikacyjnych imperium
  • Sztuka i literatura rzymska

– prawidłowo stosuje pojęcie prawo rzymskie

– rozpoznaje główne dzieła kultury starożytnego Rzymu

– wymienia cechy prawa rzymskiego

– wymienia cechy architektury rzymskiej

wyjaśnia ponadczasowe znaczenie prawa rzymskiego

– wyjaśnia zjawisko hellenizacji kultury rzymskiej

– przedstawia działalność: Polibiusza, Tacyta, Cycerona, Owidiusza, Wergiliusza, Horacego

– wyjaśnia znaczenie kultury rzymskiej dla dziejów Imperium Rzymskiego

– wskazuje dziedzictwo kultury rzymskiej

6. Narodziny chrześcijaństwa

  • Początki chrześcijaństwa
  • Prześladowania chrześcijan – ich skala i przyczyny
  • Wzrost popularności, legalizacja i uznanie chrześcijaństwa za religię państwową
  • Pierwsze herezje i rozłamy w chrześcijaństwie

– prawidłowo stosuje pojęcie chrześcijaństwo

– umiejscawia w czasie narodziny chrześcijaństwa

– rozpoznaje symbole chrześcijańskie

– wymienia główne cechy chrześcijaństwa

– wymienia etapy powstania religii chrześcijańskiej

– wyjaśnia symbole chrześcijaństwa

– prawidłowo stosuje pojęcia: mesjasz, męczennicy, herezja

– wyjaśnia genezę powstania chrześcijaństwa

– za pomocą mapy opisuje proces rozszerzania się chrześcijaństwa

– przedstawia działalność św. Piotra i Pawła

– opisuje w porządku chronologicznym ewolucję pozycji chrześcijaństwa w Imperium Rzymskim

– wyjaśnia przyczyny sukcesu chrześcijaństwa

– w szerokim zakresie wyjaśnia znaczenie powstania chrześcijaństwa dla dziejów

7. Upadek cesarstwa rzymskiego

  • Dominat w Rzymie
  • Relacje imperium z plemionami barbarzyńskimi
  • Zmiany społeczne w Rzymie
  • Walki wewnętrzne o władzę nad imperium
  • Wewnętrzne przyczyny kryzysu imperium
  • Wędrówka ludów
  • Rozpad imperium i upadek cesarstwa zachodniorzymskiego

– prawidłowo umiejscawia w czasie rozpad Imperium Rzymskiego

– prawidłowo umiejscawia w czasie upadek imperium zachodniorzymskiego

– wymienia przyczyny upadku Imperium Rzymskiego

– prawidłowo stosuje pojęcie barbarzyńcy

– wyjaśnia znaczenie pojęcia Wielka Wędrówka Ludów

– wymienia przyczyny najazdów Germanów na Imperium Rzymskie

– przedstawia znaczenie postacie Teodozjusza Wielkiego

– wyjaśnia zewnętrzne i wewnętrzne przyczyny kryzysu Imperium Rzymskiego

– wyjaśnia pojęcie Hunowie

– przedstawia znaczenie postaci Romulusa Augustulusa

– za pomocą mapy opisuje etapy upadku imperium zachodniorzymskiego

– wyjaśnia główne założenia ustrojowe dominatu

– wyjaśnia znaczenie postaci Dioklecjana, Konstantyna Wielkiego

– w porządku chronologicznym opisuje proces upadku imperium zachodniorzymskiego

– porównuje formy ustrojowe w starożytnym Rzymie

– w szerokim aspekcie politycznym, społeczno-gospodarczym i kulturowym wyjaśnia przyczyny kryzysu i upadku Imperium Rzymskiego

Rozdział IV. Początki średniowiecza

1. Cesarstwo bizantyjskie

  • Cesarstwo bizantyjskie czasów Justyniana Wielkiego
  • Osiągnięcia Bizantyjczyków: kodyfikacja praw, architektura
  • Znaczenie Bizancjum dla zachowania osiągnięć cywilizacji antycznej
  • Rola Bizancjum dla rozwoju chrześcijaństwa

– prawidłowo stosuje pojęcie Bizancjum

– prawidłowo umiejscawia w czasie i przestrzeni imperium Justyniana Wielkiego

– rozpoznaje główne dzieła kultury cesarstwa bizantyjskiego

– wymienia cechy sztuki bizantyjskiej

– wymienia najważniejsze dokonania Justyniana Wielkiego

– rozpoznaje plan Konstantynopola

– opisuje ustrój polityczny Bizancjum

– wyjaśnia znaczenie panowania Justyniana Wielkiego

– za pomocą mapy przedstawia ekspansję Bizancjum za czasów Justyniana Wielkiego

– opisuje w porządku chronologicznym dzieje imperium bizantyjskiego

– wyjaśnia pojęcie ikonoklazm

– w szerokim aspekcie politycznym, społeczno-gospodarczym i kulturowym przedstawia znaczenie Bizancjum dla dziejów Europy

2. Narodziny i podboje islamu

  • Okoliczności powstania islamu
  • Zasady islamu i przyczyny jego popularności
  • Podboje islamu i powstanie kalifatu
  • Powstanie podziałów w islamie
  • Osiągnięcia cywilizacyjne Arabów

– prawidłowo stosuje pojęcia: Arabowie, islam, muzułmanie

– prawidłowo umieszcza w czasie i przestrzeni powstanie islamu

– rozpoznaje główne cechy kultury islamskiej

– wymienia główne założenia religii islamskiej

– wymienia etapy rozwoju religii islamskiej

– prawidłowo stosuje pojęcia: Mahomet, Allach, Koran, meczet

– wyjaśnia genezę powstania islamu

– za pomocą mapy opisuje proces rozszerzania się islamu

– przedstawia działalność Mahometa

– wyjaśnia pojęcia: dżihad, sunnici, szyici

– opisuje w porządku chronologicznym rozwój imperium arabskiego

– wyjaśnia przyczyny sukcesu islamu

– wyjaśnia pojęcie kalifat

– wymienia osiągnięcia cywilizacyjne Arabów

– w szerokim zakresie wyjaśnia znaczenie powstania islamu dla dziejów

– wyjaśnia znaczenie Arabów dla dziejów cywilizacji ludzkiej

3. Na gruzach Imperium Rzymskiego

  • Państwa barbarzyńskie na gruzach Imperium Rzymskiego
  • Chrystianizacja plemion barbarzyńskich
  • Wzrost znaczenia Franków i powstrzymanie ekspansji islamu w Europie
  • Utworzenie państwa kościelnego

– prawidłowo stosuje pojęcia: Germanie, Frankowie, chrystianizacja

– lokuje w czasie i przestrzeni powstanie państwa Franków

– lokuje w czasie i przestrzeni powstania Państwa Kościelnego

– opisuje cechy ustrojowe państw germańskich

– wymienia i wskazuje na mapie państwa germańskie

– za pomocą mapy opisuje proces powstania państwa Franków

– prawidłowo stosuje pojęcia: Merowingowie, Karolingowie, majordom

– wyjaśnia rolę Chlodwiga, Karola Młota i Pepina Krótkiego

– opisuje w porządku chronologicznym etapy rozwojowe państwa Franków

– w szerokim aspekcie wyjaśnia znaczenie powstania państwa Franków

4. Imperium Karola Wielkiego

  • Podboje Karola Wielkiego
  • Renesans karoliński i osiągnięcia kulturalne Franków
  • Dziedzictwo Imperium Rzymskiego w kulturze Franków
  • Rozwój prawa i administracji państwowej za rządów Karola Wielkiego

– lokuje w czasie i przestrzeni imperium Karola Wielkiego

– prawidłowo stosuje pojęcie cesarz

– wymienia główne osiągnięcia Karola Wielkiego

– opisuje cechy ustrojowe państwa Franków w czasach Karolingów

– wymienia osiągnięcia kulturowe w czasach Karola Wielkiego

– prawidłowo stosuje pojęcia: marchia, hrabstwo, 7 sztuk wyzwolonych, minuskuła karolińska  

– wyjaśnia pojęcia: uniwersalizm karoliński, renesans karoliński

– wyjaśnia rolę Karola Wielkiego dla dziejów państwa Franków

– za pomocą mapy opisuje rozwój państwa Karola Wielkiego

– opisuje w porządku chronologicznym etapy rozwojowe państwa Franków w czasach Karolingów

– w szerokim aspekcie wyjaśnia znaczenie panowania Karola Wielkiego dla dziejów Europy

5. Czasy Ottonów

  • Znaczenie traktatu z Verdun dla przyszłego podziału Europy Zachodniej
  • Kształtowanie się Francji i Niemiec
  • Najazdy Normanów
  • Próby stworzenia europejskiej monarchii uniwersalistycznej przez Ottona III
  • Najazdy Węgrów

– lokalizuje w czasie i przestrzeni traktat w Verdun

– lokalizuje w czasie i przestrzeni imperium Ottonów

– prawidłowo stosuje pojęcie: uniwersalizm cesarski, Normanowie, wikingowie, I Rzesza, Węgrzy

– za pomocą mapy opisuje proces rozpadu imperium Karolingów

– opisuje cechy ustrojowe I Rzeszy

– za pomocą mapy opisuje rozwój­­­ I Rzeszy

– wyjaśnia znaczenie traktatu w Verdun

– wyjaśnia rolę Ottona I i Ottona III dla dziejów Europy

– w szerokim zakresie wyjaśnia znaczenie imperium Ottonów dla Europy

– porównuje idee uniwersalne Karolingów i Ottonów

6. Feudalizm i społeczeństwo stanowe

  • Zasady funkcjonowania i najważniejsze cechy systemu feudalnego
  • Drabina feudalna i role poszczególnych grup społecznych

– prawidłowo stosuje pojęcie stan społeczny

– rozpoznaje rycerza i opisuje jego uzbrojenie

– opisuje elementy drabiny feudalnej

– prawidłowo stosuje pojęcia: system lenny, wasal, senior, herb

– charakteryzuje życie codzienne rycerzy

– wyjaśnia znaczenie pojęcia feudalizm

– wymienia cechy kultury rycerskiej

– opisuje główne zasady społeczeństwa stanowego

– w szerokim zakresie wyjaśnia cechy społeczeństwa feudalnego

7. Pierwsze państwa Słowian

  • Pochodzenie Słowian
  • Państwo Samona i państwo wielkomorawskie
  • Misja Cyryla i Metodego oraz początek obrządku i alfabetu słowiańskiego

– prawidłowo stosuje pojęcie Słowianie

– prawidłowo wskazuje na mapie tereny pierwszych państw słowiańskich

– za pomocą mapy wskazuje tereny Słowian wschodnich, zachodnich i południowych

– opisuje cechy kultury i wierzeń słowiańskich

– za pomocą mapy opisuje proces powstawania pierwszych państw słowiańskich

– prawidłowo stosuje pojęcia: Przemyślidzi, Rurykowicze

– wyjaśnia problem rozwoju chrześcijaństwa dla dziejów Słowian

– wyjaśnia rolę: Cyryla i Metodego, Włodzimierza Wielkiego

– w szerokim aspekcie wyjaśnia okoliczności powstania pierwszych państw słowiańskich

Rozdział V. Polska za pierwszych Piastów

1. Pradzieje ziem polskich

  • Początki osadnictwa na ziemiach polskich
  • Kultura łużycka i osada w Biskupinie
  • Wpływy rzymskie na ziemiach polskich
  • Przybycie Słowian na ziemie polskie

– prawidłowo stosuje pojęcia: kultura łużycka, Biskupin

– wskazuje na mapie pierwsze ośrodki plemion polskich

– prawidłowo stosuje pojęcia: ród, plemię

– opisuje cechy kultury łużyckiej

– prawidłowo stosuje pojęcie szlak bursztynowy

– opisuje losy ziem polskich w prehistorii i starożytności

– wyjaśnia okoliczności pojawienia się Słowian na ziemiach polskich

– w szerokim aspekcie przedstawia losy ziem polskich w starożytności i wczesnym średniowieczu

2. Początki państwa polskiego

  • Początki ekspansji terytorialnej Polan
  • Polityka wewnętrzna i zagraniczna Mieszka I
  • Przyczyny, okoliczności i znaczenie chrystianizacji Polski w obrządku zachodnim

– lokalizuje w czasie i przestrzeni powstanie państwa Polan

– prawidłowo stosuje pojęcie Piastowie

– lokalizuje w czasie chrzest Polski

– wymienia osiągnięcia Mieszka I

– wymienia przyczyny chrystianizacji Polski

– prawidłowo stosuje pojęcia: drużyna, gród

– wyjaśnia rolę Mieszka I i Dobrawy

– za pomocą mapy przedstawia proces rozwoju państwa pierwszych Piastów

– wyjaśnia rolę chrystianizacji dla dziejów Polski

– opisuje i ocenia politykę zagraniczną Mieszka I

– wyjaśnia pojęcie Dagome iudex

– w szerokim zakresie przedstawia okoliczności powstania i funkcjonowania państwa pierwszych Piastów

3. Panowanie Bolesława Chrobrego

  • Podboje Bolesława Chrobrego
  • Organizacja drużyny książęcej i państwa piastowskiego
  • Początki organizacji kościelnej na ziemiach polskich
  • Polityka zagraniczna Bolesława Chrobrego
  • Koronacja królewska Chrobrego i jej znaczenie

– lokalizuje w czasie zjazd gnieźnieński i koronację Bolesława Chrobrego

– wskazuje na mapie państwo Bolesława Chrobrego

– wymienia główne osiągnięcia Bolesława Chrobrego

– prawidłowo stosuje pojęcia: król, koronacja

– wyjaśnia znaczenie postaci św. Wojciecha, Bolesława Chrobrego

– wymienia skutki zjazdu gnieźnieńskiego

– wyjaśnia znaczenie pojęć: relikwia, święty, trybut, arcybiskupstwo, biskupstwo, Drzwi Gnieźnieńskie

– lokalizuje w czasie wojnę Bolesława Chrobrego z Niemcami i Rusią

– za pomocą mapy opisuje zmiany granic Polski w czasach pierwszych Piastów

– wymienia przyczyny i skutki wojen Bolesława Chrobrego z Niemcami i Rusią Kijowską

– opisuje cechy ustrojowe monarchii patrymonialnej

– opisuje i ocenia politykę Bolesława Chrobrego

– wyjaśnia znaczenie postaci: Ottona III i Henryka II

– w szerokim aspekcie wyjaśnia dzieje Polski w czasach Bolesława Chrobrego

– zestawia wydarzenia z dziejów Polski i Europy

4. Kryzys monarchii Piastów

  • Zewnętrzne i wewnętrzne skutki polityki podbojów i szybkiej chrystianizacji
  • Czynniki decentralizacyjne w państwie piastowskim
  • Utrata znaczenia monarchii piastowskiej
  • Odbudowa państwowości za Kazimierza Odnowiciela

– prawidłowo stosuje pojęcie tendencje centralistyczne i   decentralistyczne

– wskazuje na mapie państwo pierwszych Piastów

– wymienia główne osiągnięcia Kazimierza Odnowiciela

– umiejscawia w czasie koronację Mieszka II

– wymienia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny klęski Mieszka II

– prawidłowo stosuje pojęcie powstanie ludowe

– za pomocą mapy wskazuje zmiany terytorialne Polski w XI–XII w.

– wyjaśnia znaczenie postaci Mieszka II i Kazimierza Odnowiciela

– wyjaśnia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny kryzysu Polski pierwszych Piastów

– wyjaśnia znaczenie postaci: Bezpryma, Masława

– w szerokim aspekcie wyjaśnia przyczyny i okoliczności kryzysu państwa pierwszych Piastów

5. Od Bolesława Śmiałego do Bolesława Krzywoustego

  • Polska w polityce międzynarodowej w XI w.
  • Panowanie Bolesława Śmiałego
  • Spór Śmiałego z biskupem Stanisławem
  • Walki pomiędzy Piastami o sukcesję na przykładzie konfliktu między Krzywoustym a Zbigniewem
  • Polityka zagraniczna Krzywoustego

– umiejscawia w czasie koronację Bolesława Śmiałego

– wymienia główne osiągnięcia Bolesława Śmiałego

– wymienia główne osiągnięcia Bolesława Krzywoustego  

– wymienia przyczyny upadku Bolesława Śmiałego

– wyjaśnia znaczenie postacie św. Stanisława

– lokalizuje w czasie wojnę Krzywoustego z Niemcami

– za pomocą mapy opisuje politykę zagraniczną Bolesława Krzywoustego

– wyjaśnia znaczenie postaci Galla Anonima

– wyjaśnia okoliczności koronacji Bolesław Śmiałego

– wyjaśnia problem konfliktu króla Bolesława Śmiałego z biskupem Stanisławem

– wyjaśnia okoliczności walki o władzę za panowania Władysława Hermana

– w szerokim aspekcie przedstawia przyczyny upadku Bolesława Śmiałego

– w szerokim aspekcie ocenia postać Bolesława Krzywoustego

6. Testament Bolesława Krzywoustego

  • Postanowienia statutu Bolesława Krzywoustego
  • Konflikt pomiędzy synami Krzywoustego
  • Podział państwa piastowskiego w wyniku testamentu Krzywoustego
  • System senioratu i pryncypatu – funkcjonowanie i upadek
  • Wzrost znaczenia rycerstwa – feudalizm na ziemiach polskich
  • Pogłębianie się rozbicia dzielnicowego

– umiejscawia w czasie i przestrzeni okres rozbicia dzielnicowego

– prawidłowo stosuje pojęcie rozbicie dzielnicowe

– wyjaśnia pojęcia: rozbicie dzielnicowe, testament Krzywoustego

– prawidłowo stosuje pojęcia: seniorat, pryncypat

– wymienia przyczyny i skutki rozbicia dzielnicowego

– za pomocą mapy i drzewa genealogicznego opisuje proces rozbicia dzielnicowego w Polsce

– opisuje w porządku chronologicznym proces rozbicia dzielnicowego w Polsce

– wyjaśnia znaczenie postaci: Władysława Wygnańca, Bolesława Kędzierzawego, Mieszka Starego, Kazimierza Sprawiedliwego

– wyjaśnia w szerokim aspekcie proces rozbicia dzielnicowego w Polsce

Rozdział VI. Pełnia i schyłek średniowiecza

1. Między cesarstwem a papiestwem

  • Wielka schizma wschodnia i jej skutki
  • Kryzys papiestwa w X w. i ruchy odnowy Kościoła
  • Spór papiestwa z cesarstwem przyczyny, przebieg i skutki
  • Papiestwo u zenitu potęgi politycznej
  • Stronnictwa propapieskie i procesarskie w średniowiecznej Europie

– prawidłowo stosuje pojęcia: władza uniwersalna, prawosławie, katolicyzm

– wymienia cele polityki Grzegorza VII

– wyjaśnia pojęcia: wielka schizma wschodnia, spór o inwestyturę, ekskomunika, celibat

– lokalizuje w czasie wielką schizmę wschodnią i spór o inwestyturę

– wskazuje na mapie obszary zdominowane przez prawosławie i obszary dominacji katolicyzmu

– wymienia różnicę między katolicyzmem a prawosławiem

– wyjaśnia pojęcia: symonia, nepotyzm, konklawe, reforma gregoriańska, obóz gregoriański

– wyjaśnia przyczyny i skutki sporu o inwestyturę

– wyjaśnia znaczenie postaci Grzegorza VII i Henryka IV

– wyjaśnia znaczenie reformy kluniackiej

– w porządku chronologicznym opisuje proces sporu o inwestyturę

– wyjaśnia znaczenie postaci Innocentego III

– w szerokim aspekcie ukazuje skutki wielkiej schizmy wschodniej

– w szerokim aspekcie wyjaśnia proces sporu o inwestyturę

2. Wyprawy krzyżowe

  • Przyczyny ekonomiczne, polityczne, społeczne i religijne wypraw krzyżowych
  • Przebieg walk i najwybitniejsi wodzowie
  • Zakony rycerskie – okoliczności powstania i charakterystyka trzech najważniejszych zakonów
  • Skutki negatywne i pozytywne wypraw krzyżowych
  • Przebieg rekonkwisty w Hiszpanii

– lokalizuje na mapie Królestwo Jerozolimskie

– lokalizuje w czasie okres krucjat

– prawidłowo stosuje pojęcie krucjata

– wymienia przyczyny i skutki krucjat

– wymienia zakony rycerskie powstałe w czasie krucjat

– prawidłowo stosuje pojęcie rekonkwista

– za pomocą mapy opisuje przebieg krucjat

– wyjaśnia przyczyny początkowych sukcesów krzyżowców

– opisuje losy zakonów rycerskich

– wyjaśnia pojęcia: wyprawa ludowa, handel lewantyński

– wyjaśnia znaczenie postaci Urbana II

– w porządku chronologicznym opisuje przebieg krucjat

– wyjaśnia znaczenie postaci: Fryderyk Barbarossa, Saladyn

– w szerokim aspekcie ukazuje rolę krucjat dla dziejów politycznych, gospodarczo-społecznych i kulturowych Europy

3. Najazdy mongolskie

  • Przebieg podbojów Czyngis-chana i przyczyny jego sukcesów
  • Organizacja imperium mongolskiego
  • Przebieg i znaczenie inwazji mongolskiej na Europę

– lokalizuje na mapie imperium mongolskie

– prawidłowo stosuje pojęcie Mongołowie

– rozpoznaje i opisuje wojownika mongolskiego

– wymienia przyczyny i skutki podbojów mongolskich

– wymienia skutki ataku Mongołów na ziemie polskie

– lokalizuje w czasie i przestrzeni bitwę pod Legnicą

– wyjaśnia znaczenie postaci Czyngis-chana

– wyjaśnia przyczyny sukcesów armii mongolskiej

– za pomocą mapy opisuje proces ekspansji mongolskiej

– w porządku chronologicznym opisuje proces ekspansji mongolskiej

– wyjaśnia znaczenie postaci Marca Polo

– w szerokim aspekcie wyjaśnia okoliczności powstania i rolę imperium mongolskiego dla dziejów Polski i świata

4. Miasto i wieś w średniowieczu

  • Ożywienie gospodarcze w XIXIII w.
  • Rozwój miast w średniowieczu
  • Rola i charakterystyka rzemiosła i handlu w średniowiecznej Europie
  • Struktura społeczna średniowiecznego miasta
  • Znaczenie i sytuacja chłopstwa w średniowieczu
  • Nowe formy uprawy roli w średniowieczu

– rozpoznaje cechy miasta średniowiecznego

– prawidłowo stosuje pojęcia: dwupolówka, trójpolówka, ratusz, cech

– wymienia przyczyny ożywienia gospodarczego w XI–XIII w.

– wymienia zmiany wprowadzone w rolnictwie w okresie pełnego średniowiecza

– wyjaśnia rolę cechów i gildii

– wymienia najważniejsze miasta średniowiecznej Europy

– prawidłowo stosuje pojęcia: patrycjat, pospólstwo, cech

– wyjaśnia okoliczności powstania gospodarki towarowo-pieniężnej

– wyjaśnia znaczenie Hanzy, Wenecji, Genui i jarmarków szampańskich

– za pomocą schematów opisuje warunki codziennego życia mieszkańców średniowiecznych miast i wsi

– wyjaśnia okoliczności powstania i cechy średniowiecznego mieszczaństwa

– opisuje cechy ustrojów miast w średniowieczu

– w szerokim zakresie politycznym, gospodarczo-społecznym oraz kulturowym ukazuje przemiany w średniowiecznej Europie XI–XIII w.

– w szerokim aspekcie wyjaśnia znaczenie powstania samorządów miejskich dla dziejów Europy

5. Kościół w średniowieczu

  • Powstanie nowych zakonów (cystersi, franciszkanie i dominikanie)
  • Znaczenie religii w życiu mieszkańców średniowiecznej Europy
  • Narodziny herezji średniowiecznych
  • Niewola awiniońska, upadek papiestwa, schizma zachodnia

– prawidłowo stosuje pojęcia: zakon, klasztor, herezja

– wymienia cechy nowych zakonów (cystersów, dominikanów, franciszkanów)

– wyjaśnia znaczenie religii w życiu średniowiecznych społeczeństw

– wyjaśnia pojęcie Biblia pauperum

– wyjaśnia znaczenie powstania zakonów żebraczych

– wyjaśnia założenia ideowe albigensów

– wyjaśnia znaczenie postaci św. Franciszka, św. Dominika

– opisuje w porządku chronologicznym przemiany wprowadzane w Kościele katolickim w XI–XIII w.

– wyjaśnia znaczenie postaci św. Tomasza z Akwinu

– wyjaśnia okoliczności niewoli awiniońskiej i wielkiej schizmy zachodniej

– wyjaśnia znaczenie soboru w Konstancji

– w szerokim aspekcie politycznym, gospodarczo-społecznym, kulturowym wyjaśnia rolę Kościoła dla dziejów Europy

6. Europa późnego średniowiecza

  • Wojna stuletnia i jej skutki
  • Kryzys papiestwa i cesarstwa
  • Dżuma i jej następstwa
  • Przemiany społeczne i gospodarcze
  • Powstanie imperium osmańskiego
  • Upadek cesarstwa bizantyjskiego i jego następstwa

– prawidłowo lokuje w czasie wojnę stuletnią

– prawidłowo lokuje w czasie i przestrzeni upadek Konstantynopola

– prawidłowo stosuje pojęcie czarna śmierć

– wymienia przyczyny i skutki upadku cesarstwa bizantyjskiego

– wymienia główne założenia ideologii husyckiej

– wyjaśnia przyczyny i skutki wojny stuletniej

– wyjaśnia rolę czarnej śmierci dla dziejów Europy

– za pomocą mapy opisuje przebieg wojny stuletniej i ekspansję Osmanów

– wyjaśnia rolę Joanny d’Arc, Jana Husa

– opisuje przebieg i skutki wojen husyckich

– wyjaśnia przyczyny i skutki ekspansji osmańskiej

– w szerokim aspekcie wyjaśnia przebieg i znaczenie wojny stuletniej dla dziejów Europy

– w szerokim zakresie politycznym, gospodarczo-społecznym i kulturowym wyjaśnia przebieg i znaczenie wojen husyckich

– w szerokim aspekcie wyjaśnia znaczenie powstania imperium osmańskiego

7. Kultura średniowiecznej Europy

  • Kultura stanowa w średniowieczu jako wynik funkcjonowania społeczeństwa stanowego
  • Architektura romańska i gotycka
  • Literatura i teatr w średniowieczu
  • Malarstwo, rzeźba i inne sztuki plastyczne w średniowieczu

– rozróżnia budowle wzniesione w stylu romańskim i gotyckim

– rozpoznaje najważniejsze zabytki kultury średniowiecznej

– za pomocą schematów opisuje style romański i gotycki

– wyjaśnia znaczenie pojęcia kultura uniwersalna

– wymienia najważniejsze cechy kultury średniowiecznej

– wyjaśnia rolę chrześcijaństwa dla dziejów kultury średniowiecznej

– opisuje cechy malarstwa i rzeźby średniowiecznej

– prawidłowo stosuje pojęcia architektoniczne, typowe dla budowli średniowiecznych (np. portal, nawa, rozeta)

– wymienia najważniejsze uniwersytety średniowieczne

– opisuje system edukacyjny w średniowieczu

– wymienia i opisuje najważniejsze dzieła sztuki epoki średniowiecza

– wyjaśnia rolę uniwersytetów dla dziejów średniowiecznej Europy

– wyjaśnia rolę miast dla rozwoju kultury średniowiecznej

– w szerokim aspekcie ukazuje rolę kultury średniowiecznej dla dziejów Europy

– wskazuje współczesne dziedzictwo kultury średniowiecza

Rozdział VII. Polska w późnym średniowieczu

1. Polska dzielnicowa

  • Zmiany społeczne, ekonomiczne i polityczne w okresie rozbicia dzielnicowego
  • Próby zjednoczenia ziem polskich w XII i XIII w.
  • Najazdy mongolskie
  • Sprowadzenie Krzyżaków do Polski

– prawidłowo lokuje w czasie okres rozbicia dzielnicowego

– rozpoznaje i opisuje plan wsi i miasta lokowanego na prawie niemieckim

– prawidłowo stosuje pojęcia: Marchia Brandenburska, Krzyżacy, Tatarzy

– wymienia i wskazuje na mapie zewnętrzne zagrożenia dla ziem polskich

– lokalizuje w czasie i przestrzeni sprowadzenie Krzyżaków do Polski

– lokalizuje w czasie i przestrzeni bitwę pod Legnicą

– wymienia skutki najazdu Mongołów na Polskę

– wymienia skutki sprowadzenia Krzyżaków do Polski

– wymienia cechy lokowanych na prawie niemieckim wsi i miast

– wyjaśnia znaczenie postaci Konrada Mazowieckiego

– opisuje proces lokowania wsi i miast

– prawidłowo stosuje pojęcia: immunitet, zasadźca, sołtys, wójt, łan, ratusz, wolnizna

– wyjaśnia znaczenie zjazdu w Gąsawie dla dziejów Polski

– wyjaśnia znaczenie postaci: Leszek Biały, Henryk Brodaty, Henryk Pobożny

– wyjaśnia przyczyny ożywienia gospodarczego na ziemiach polskich w XIII w.

– w szerokim aspekcie politycznym, gospodarczo-społeczny i kulturowym wyjaśnia i ocenia skutki rozbicia dzielnicowego dla dziejów Polski

2. Odbudowa Królestwa Polskiego

  • Próby zjednoczenia Polski na przełomie XIII i XIV w.
  • Przebieg walki o zjednoczenie Polski stoczonej przez Władysława Łokietka
  • Konflikty z Krzyżakami, Brandenburgią i Luksemburgami
  • Znaczenie koronacji Władysława Łokietka

– prawidłowo lokuje w czasie koronację Łokietka

– wskazuje na mapie proces zmiany granic państwa Władysława Łokietka

– wymienia główne osiągnięcia Władysława Łokietka

– wymienia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny zjednoczenia ziem polskich

– wyjaśnia rolę postaci Władysława Łokietka

– wymienia przyczyny i skutki wojny Władysława Łokietka z Krzyżakami

– lokuje w czasie i przestrzeni bitwę pod Płowcami

– za pomocą mapy i drzewa genealogicznego opisuje proces walki o zjednoczenie Polski

– wyjaśnia rolę Przemysła II i Wacława II

– lokuje w czasie panowanie Przemysława II i Wacława II

– w porządku chronologicznym opisuje proces zjednoczenia ziem polskich

– wyjaśnia rolę Kościoła dla procesów zjednoczeniowych

– ocenia rolę panowania Przemyślidów w Polsce

– wyjaśnia międzynarodowy kontekst dziejów Polski

– w szerokim aspekcie wyjaśnia przyczyny zjednoczenia ziem polskich

– w szerokim aspekcie wyjaśnia i ocenia panowanie Władysława Łokietka

– zestawia najważniejsze wydarzenia z dziejów Polski i Europy

3. Polska za Kazimierza Wielkiego

  • Reformy prawne i administracyjne Kazimierza Wielkiego
  • Osiągnięcia gospodarcze i budowa pozycji politycznej Polski
  • Rozwój cywilizacyjny ziem polskich
  • Nabytki terytorialne Polski za Kazimierza Wielkiego
  • Polityka zagraniczna Kazimierza Wielkiego

– prawidłowo lokuje w czasie panowanie Kazimierza Wielkiego

– rozpoznaje mapę Polski z czasów Kazimierza Wielkiego

– wymienia najważniejsze osiągnięcia Kazimierza Wielkiego

– wymienia i wskazuje na mapie sąsiadów Polski w czasach panowania Kazimierza Wielkiego

– wymienia najważniejsze reformy wewnętrzne Kazimierza Wielkiego

– lokalizuje w czasie powstanie Akademii Krakowskiej

– za pomocą mapy opisuje politykę zagraniczną i wewnętrzną Kazimierza Wielkiego

– wyjaśnia przyczyny rozwoju gospodarczego Polski w czasach Kazimierza Wielkiego

– w porządku chronologicznym opisuje politykę zagraniczną Kazimierza Wielkiego

– wyjaśnia zmiany ustrojowe w państwie Kazimierza Wielkiego

– wyjaśnia   międzynarodowy kontekst dziejów Polski

– w szerokim aspekcie wyjaśnia i ocenia panowanie Kazimierza Wielkiego

– zestawia najważniejsze wydarzenia z dziejów Polski i Europy

4. Andegawenowie i Jagiellonowie

  • Unia polsko-węgierska i rządy Andegawenów
  • Początki unii polsko-litewskiej
  • Polityka Władysława Jagiełły
  • Wzrost znaczenia szlachty na przełomie XIV i XV w.

– prawidłowo lokuje w czasie unię w Krewie

– rozpoznaje mapę monarchii Jagiellonów

– prawidłowo stosuje pojęcie unia personalna

– wymienia założenia przywileju koszyckiego

– wymienia założenia unii w Krewie

– wymienia przyczyny i skutki przywileju w Koszycach

– lokalizuje w czasie przywilej w Koszycach, unię w Krewie

– wymienia przyczyny i skutki unii krewskiej

– prawidłowo stosuje pojęcie przywilej generalny

– wyjaśnia przyczyny przejęcia władzy w Polsce przez Andegawenów

– wyjaśnia polityczne i gospodarczo-społeczne skutki przywileju koszyckiego

– wyjaśnia rolę postaci Ludwika Andegaweńskiego, Jadwigi, Jagiełły, Witolda

– lokuje w czasie unię w Horodle

– wymienia przyczyny i skutki unii horodelskiej

– opisuje w porządku chronologicznym dzieje unii polsko-litewskiej

– porównuje założenia unii krewskiej i horodelskiej

– ocenia znaczenie unii krewskiej dla dziejów Polski

– wyjaśnia problem następstwa tronu po Jagielle

– wyjaśnia międzynarodowy kontekst dziejów Polski

– wyjaśnia pojęcie przywilej jedleński

– w szerokim zakresie wyjaśnia skutki przywileju w Koszycach dla procesu kształtowania się demokracji szlacheckiej

– zestawia najważniejsze wydarzenia z dziejów Polski i Europy

5. Wielka wojna z zakonem krzyżackim

  • Przyczyny konfliktu polsko-krzyżackiego
  • Przebieg bitwy grunwaldzkiej i jej znaczenie
  • Bitwa pod Grunwaldem w kulturze polskiej i późniejszej świadomości narodowej
  • Konflikt polsko-krzyżacki na soborze w Konstancji

– prawidłowo lokuje w czasie i przestrzeni bitwę grunwaldzką

– wymienia skutki bitwy grunwaldzkiej

– wskazuje na mapie Żmudź – wymienia przyczyny wojny z zakonem

– lokuje w czasie i wymienia skutki I pokoju toruńskiego

– za pomocą schematu opisuje przebieg bitwy grunwaldzkiej

– za pomocą mapy opisuje przebieg wielkiej wojny z Zakonem

– wyjaśnia rolę postaci Władysława Jagiełły, Ulricha von Jungingena

– opisuje w porządku chronologicznym przebieg konfliktów z Krzyżakami za panowania Władysława Jagiełły

– wyjaśnia międzynarodowy kontekst dziejów Polski

– wyjaśnia znaczenie postaci Pawła Włodkowica

– w szerokim aspekcie ukazuje dalekosiężne skutki zwycięstwa grunwaldzkiego dla dziejów Polski

– zestawia najważniejsze wydarzenia z dziejów Polski i Europy

6. Kazimierz Jagiellończyk i wojna trzynastoletnia

  • Wyprawa i śmierć Władysława Warneńczyka
  • Przyczyny wojny trzynastoletniej
  • Przebieg walk podczas wojny trzynastoletniej
  • Zmiany w sztuce wojennej w XV w.
  • Skutki wojny trzynastoletniej
  • Polityka dynastyczna Jagiellonów w XV w.

– prawidłowo lokuje w czasie wojnę trzynastoletnią

– wskazuje zmiany terytorialne będące skutkiem wojny 13-letniej

– lokuje w czasie i przestrzeni bitwę pod Warną

– wymienia przyczyny wojny 13-letniej

– wymienia skutki II pokoju toruńskiego

– lokuje w czasie i wymienia postanowienia przywileju cerekwicko-nieszawskiego

– wyjaśnia przyczyny i skutki bitwy pod Warną

– wyjaśnia pojęcia: Związek Pruski, akt inkorporacji

– za pomocą mapy opisuje przebieg wojny 13-letniej

– wyjaśnia znaczenie postaci Kazimierza Jagiellończyka

– prawidłowo stosuje pojęcie polityka dynastyczna

– wyjaśnia międzynarodowy kontekst dziejów Polski

– wyjaśnia przyczyny sukcesu Polski w wojnie 13-letniej

– za pomocą mapy i drzewa genealogicznego przedstawia politykę dynastyczną Kazimierza Jagiellończyka

– w szerokim aspekcie międzynarodowym wyjaśnia i ocenia wyprawę warneńską

– w szerokim politycznym, gospodarczo-społecznym i kulturowym aspekcie wyjaśnia skutki wojny 13-letniej dla dziejów Polski

– w szerokim zakresie wyjaśnia skutki przywileju cerekwicko-nieszawskiego   dla procesu kształtowania się demokracji szlacheckiej

7. Kultura Polski średniowiecznej

  • Architektura średniowieczna w Polsce
  • Najważniejsze zabytki sztuki średniowiecznej na ziemiach polskich
  • Początki polskiego dziejopisarstwa
  • Edukacja i nauka na ziemiach polskich w średniowieczu

– rozpoznaje style architektoniczne średniowiecza

– rozpoznaje najważniejsze zabytki kultury średniowiecznej w Polsce

– za pomocą schematów opisuje style romański i gotycki

– wymienia najważniejsze cechy kultury średniowiecznej w Polsce

– wyjaśnia rolę chrześcijaństwa dla dziejów kultury średniowiecznej w Polsce

– opisuje cechy malarstwa i rzeźby średniowiecznej w Polsce

– opisuje system szkolnictwa w Polsce

– wyjaśnia znaczenie postaci Wita Stwosza, Galla Anonima, Mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem, Jana Długosza

– wymienia i opisuje najważniejsze dzieła sztuki epoki średniowiecza w Polsce

– opisuje dzieje Akademii Krakowskiej i wyjaśnia jej znaczenie

– w szerokim aspekcie ukazuje rolę kultury średniowiecznej dla dziejów Polski

– wskazuje współczesne dziedzictwo kultury średniowiecza w Polsce

Wykaz lektur historycznych


Lektury historyczne   - monografie, uczeń opracowuje dwa razy w ciągu roku szkolnego  - ręcznie, w osobnym zeszycie. Zeszyt ma być podpisany, opracowanie ma zawierać noty bibliograficzne i recenzje przeczytanych książek. Nie zaleca się opracowywania podręczników ani pozycji z literatury pięknej.
Uczniowie klasy pierwszej w I półroczu opracowują dwa artykuły z czasopisma naukowego " MÓWIĄ WIEKI".

 A     Adamczyk A., Piłsudczycy w izolacji (1939–1954): studium z dziejów struktur i myśli politycznej.

$1·                 Anders W., Bez ostatniego rozdziału

                Balbus T., Fakir. Sergiusz Kościałkowski.
     
      Batowski H., Europa zmierza ku przepaści.

$1·                 Batowski H., Polska dyplomacja na obczyźnie.

$1·                 Borejsza J.W., Szkoły nienawiści: historia faszyzmów europejskich 1919–1945.

$1·                 Broniewski A. S., Całym życiem. Szare Szeregi w relacji naczelnika.

$1·                 Brzeziński Z., Wielkie bankructwo. Narodziny i zmierzch komunizmu w XX wieku.

$1·                 Bullock A., Hitler – Stalin. Żywoty równoległe.

$1·                 Bullock A., Studium tyranii.

$1·                 Burleigh M., Trzecia Rzesza. Nowa historia.

$1·                 Borucki. M., Mussolini.

      Ceran T. S., Paterek  1939.

$1·                 Ciechanowski J., Powstanie warszawskie.

$1·                 Ciesielski S., Gułag. Radzieckie obozy koncentracyjne 1918-1953.

$1·                 Chojnowski A., Piłsudczycy u władzy. Dzieje BBWzR.

$1·                 Conquest R., Stalin.

$1·                 Drozdowski M. M., Eugeniusz Kwiatkowski.

$1·                 Drozdowski M. M., Władysław Grabski.

     Dakowicz P., Kwatera zmartwychwstałej pamięci.

$1·                 Dudek A., Pierwsze lata III Rzeczpospolitej.

$1·                 Dudek A., Pytel B., Bolesław Piasecki.

$1·                 Dudek J., Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 1988 – 1990.

$1·                 Duraczyński E., Rząd polski na wychodźstwie 1939–1944.

$1·                 Dziak W.J., Kim Ir Sen.

$1·                 Dziak W.J., J. Bayer, Mao. Zwycięstwa, nadzieje, klęski.

$1·                 Eisler J., Kolaboracja we Francji 1940-1944.

$1·                 Eisler J., Marzec 1968.

$1·                 Eisler J., Grudzień 1970.

$1·                 Fabisz D., Generał Lucjan Żeligowski 1865-1947.

$1·                 Foro P., Włochy faszystowskie.

$1·                 Frei N., Państwo wodzowskie. Rządy narodowosocjalistyczne w latach 1933 – 1945.

$1·                 Friszke A., O kształt niepodległej.

$1·                 Friszke A., Polska Gierka.

$1·                 Friszke A., Polska. Losy państwa i narodu 1939-1989.

$1·                 Garlicki A., U źródeł obozu belwederskiego.

$1·                 Garlicki A., Przewrót majowy.

$1·                 Garlicki A., Józef Piłsudski 1867–1935.

$1·                 Górecki D., Polskie naczelne władze państwowe na uchodźstwie w l. 1939 – 1990.

$1·                 Grunberg K., Adolf Hitler.

$1·                 Gruchała J., Tomasz G. Masaryk.

$1·                 Hein-Kircher H., Kult Piłsudskiego i jego znaczenie dla Państwa Polskiego 1926–1939.

$1·                 Holzer J., Mozaika polityczna Drugiej Rzeczypospolitej.

$1·                 Holzer J., „Solidarność” 1980–1981.
     
      Hryniewicz B., Chłopięca wojna. Pamiętnik z Powstania Warszawskiego.


     Iwanow M., Komunizm po polsku. Historia komunizacji Polski widziane z Kremla.

$1·                 Kawalec K., Narodowa Demokracja wobec faszyzmu 1922–1939.

$1·                 Kawalec K., Roman Dmowski 1864–1939.

$1·                 Kamiński M., Zacharias M., Polityka zagraniczna II Rzeczypospolitej.

$1·                 Karski J., Wielkie mocarstwa wobec Polski 1919–1945. Od Wersalu do Jałty.

$1·                 Kersten K., Narodziny systemu władzy. Polska 1943-1948.

$1·                 Kersten K., Polacy – Żydzi – Komuniści.
   
      Kinney D., Wittman R., Dziennik diabła. Alfred Rosenberg. Człowiek, który stworzył                                                    Hitlera.
 
     Kisielewski T., Piłsudski, Dmowski i niepodległość.
     
      Kisielewski T., Uwaga szpieg! Dzieje wywiadu.

$1·                 Kołodziejczyk A., Maciej Rataj 1884–1940.
 
     Koprowski M. A., Mord na Wołyniu.

$1·                 Korboński S., Polskie państwo podziemne.

      Kowalczyk A., Sawinkow.

$1·                 Kozłowski M., Między Sanem a Zbruczem. Walki o Lwów i Galicję Wschodnią 1918–1919.

$1·                 Krasuski J., Europa Zachodnia po II wojnie światowej – dzieje polityczne.

$1·                 Krasuski J., Tragiczna niepodległość; polityka zagraniczna Polski w l. 1919 -1939.

$1·                 Kupiecki R., Kult Stalina w Polsce. „Natchnienie milionów”.

               Kurek E., Poza granicą solidarności.

$1·                 Kuroń J., Żakowski J., PRL dla początkujących.
   
      Kuzniecow A.,  Babi Jar.

       Kwiatkowski J., 485 dni na Majdanku.

$1·                 Landau Z., Polska Gomułki.

$1·                 Landau Z., Tomaszewski J., Druga Rzeczpospolita. Gospodarka, społeczeństwo, miejsce w świecie.

$1·                 Landau Z., Roszkowski W., Polityka gospodarcza II Rzeczypospolitej i PRL.

$1·                 Lipiński J., Druga wojna światowa na morzu.

$1·                 Łossowski P., Po tej i po tamtej stronie Niemna. Stosunki polsko-litewskie 1883–1939.

$1·                 Łuczak C., Polska i Polacy w II wojnie światowej.

     Maguza Z., Żołnierskie losy Wołyniaka.

$1·                 Majchrowski J., Silni, zwarci, gotowi. Myśl polityczna Obozu Zjednoczenia Narodowego.

$1·                 Materski W., Tarcza Europy. Stosunki polsko-sowieckie 1918–1939.

$1·                 Mazur M., O człowieku tendencyjnym...: obraz nowego człowieka w propagandzie komunistycznej w okresie Polski Ludowej i PRL 1944–1956.

$1·                 Miedwiediew R.A, Biografia polityczna.

$1·                 Miedwiediew R.A, Chruszczow.

$1·                 Mikeln M., Stalin.

$1·                 Najdus W., Ignacy Daszyński 1886–1936.

$1·                 Ney –Krwawicz M., Armia Krajowa. Siła zbrojna Polskiego Państwa Podziemnego.

$1·                 Nowak A., Pierwsza zdrada Zachodu. 1920 - zapomniany appeasement.

$1·                 Pajewski J., Budowa Drugiej Rzeczypospolitej 1918-1926.

$1·                 Parzymies S., Stosunki międzynarodowe w Europie 1945-2004.

$1·                 Paul A., Katyń. Stalinowska masakra i triumf prawdy.

$1·                 Pestkowska M., Kazimierz Sosnkowski.

$1·                 Pietrzak J., Polscy uchodźcy na Bliskim Wschodzie w latach drugiej wojny światowej. Ośrodki. Instytucje. Organizacje.
     
     Polonius A., Widziałem oblężenie Warszawy.

$1·                 Prekkerowa T., Konspiracyjna Rada Pomocy Żydom w Warszawie 1942–1945.

$1·                 Przybylski H., Front Morges w okresie II Rzeczypospolitej.
   
      Rassalski B., Warszawskie dziewczyny, kanały i gołębiarze.

$1·                 Roberts G., Wojny Stalina.

$1·                 Rudnicki S., Obóz Narodowo-Radykalny.

$1·                 Rykowski Z., Władyka W., Polska próba. Październik 56.

$1·                 Ryszka F., Noc i mgła. Niemcy w okresie hitlerowskim.
     
     Sajer. G., Zapomniany żołnierz.

$1·                 Salmonowicz S., Polskie Państwo Podziemne. Z dziejów walki cywilnej 1939 – 1945.
     
     Siemaszko Z., Wojsko od podszewki.

$1·                 Sioma M., Sławoj Felicjan Składkowski (1885–1962). Żołnierz i polityk.

$1·                 Sierpowski S., Liga Narodów w latach 1919 – 1926.

$1·                 Skrzypek A., Nie spełniony sojusz. Stosunki sowiecko-niemieckie 1917–1941.

$1·                 Smaga J.,  Era Gorbaczowa?

$1·                 Smaga J., Narodziny i upadek imperium. ZSRR 1917-1991.

$1·                 Solarz J., Bałkany 1940-1941.

$1·                 Suleja W., Józef Piłsudski.
     
     Staroń ., Zdrajcy Polacy u boku Lenina.

$1·                 Strzembosz T., Rzeczpospolita podziemna.

$1·                 Szarota T., Okupowanej Warszawy dzień powszedni.

$1·                 Szarota T., Stefan Rowecki Grot.
     
     Szyksznian - Ossowska D., Magdalena Semczyszyn, wileńska łączniczka AK.

     
     Szymanik G., Wiznowska J., Długi taniec za kurtyną.

$1·                 Śliwa M., Polska myśl socjalistyczna 1918–1948.
     
      Świerczyński B., K., Przemytnicy życia.

$1·                 Tomaszewski J., Rzeczpospolita wielu narodów.

$1·                 Tomicki J., Polska Partia Socjalistyczna.
     
      Tomkiewicz M., Więzienie na Łukiszkach w Wilnie 1939-53.
      
     Tudor D., Pearson J., Tajemnice Korei Pólnocnej.

$1·                 Urban T., Utracone ojczyzny; wypędzenia Niemców i Polaków w XX w.

      Walicki M., Z Polski Ludowej do Wolnej Europy.

$1·                 Wapiński R., Ignacy Jan Paderewski.

$1·                 Wapiński R., Narodowa Demokracja 1893–1939.

$1·                 Wapiński R., Pokolenia Drugiej Rzeczypospolitej.

$1·                 Wapiński R., Roman Dmowski.

     Wieczorkiewicz P., Sprawa Tuchaczewskiego.

$1·                 Williams B., Lenin.
     
      Winnicki Z. J., Rada Regencyjna Królestwa Polskiego i jej organy( 1917-18).

$1·                 Wołos M., O Piłsudskim, Dmowskim i zamachu majowym. Dyplomacja sowiecka wobec polski w okresie kryzysu politycznego 1925–1926.
     
      Wu H., Wakeman C., Zimny wiatr. Pamiętnik z lat spędzonych w chińskim łagrze.

$1·                 Zakrzewski A., Wincenty Witos. Chłopski polityk i mąż stanu.

$1·                 Zdziabek W., Polacy na frontach II wojny światowej u boku sojuszników.

$1·                 Żaryn J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944-1989).

Zeszyty z serii „Dzieje Narodu i Państwa Polskiego” – okres międzywojenny – numery 58-64.

Niniejszy wykaz jest jedynie propozycją...